Een beetje komische noot werkt echt om de zenuwen te kalmeren en de spanning te verminderen. Een welkom en een knikje kunnen een nieuwe en angstaanjagende plek voor één seconde een beetje minder eng maken. Voor de Amerikaanse troepen in de Tweede Wereldoorlog kwam die welkome komische opluchting vaak in de vorm van een geliefde tekenfilm met een grote neus genaamd Kilroy.

Kilroy, een Ziggy-achtige tekenfilm die over een muur gluurde, vertelde soldaten in gevangenschap dat hij het pad voor hen had gebaand. Ze wisten dat hun kameraden hen waren voorgegaan en het gaf hen een duwtje in de rug voordat de spreekwoordelijke stront aan de knikker zou komen.

Dus wie was Kilroy? De meeste bronnen en historici denken dat de oorsprong van het label James J. Kilroy was, een scheepswerf inspecteur. Hij was een klinknagelbewerker die per klinknagel betaald werd. Arbeiders markeerden hun klinknagels met krijt, en Mr. Kilroy wilde niet dat iemand met zijn eer ging strijken, dus markeerde hij zijn klinknagels met de vermelding “Kilroy was here”.

Veel van deze merktekens zaten op moeilijk bereikbare plaatsen als het schip eenmaal helemaal in elkaar was gezet en werden niet verstoord of overschilderd, zodat dienstplichtigen die naar de oorlog gingen ze vaak zagen als ze vertrokken. Het fenomeen was interessant voor hen en het werd bijgeloof dat zich ontwikkelde tot een soort meme. Soldaten dachten dat schepen waarin een Kilroy-tag werd aangetroffen geluk brachten omdat de kieskeurige Kilroy goed had gecontroleerd of het schip sterk zou zijn tegen de vijand.

KWH 2

De oorspronkelijke markeringen bevatten niet het schattige figuurtje dat tevoorschijn gluurde, maar toen militairen de zin begonnen over te nemen op punten in heel Europa, werd hij al snel een populaire toevoeging. Over populariteit gesproken, het werd een spelletje om een plaats te vinden waar hij nog niet was geweest en om de eerste te zijn om het te markeren. Kilroy dook overal ter wereld op, waar ook maar gevochten werd, van de Pacific tot aan de Atlantische Oceaan.

Het fenomeen was niet alleen Amerikaans – andere geallieerden hadden ook versies, zoals “Mr. Chad” voor het Verenigd Koninkrijk en “Foo” voor de Australiërs. In feite, de figuur die nu herkend wordt als Kilroy is eigenlijk Mr. Chad. Chad kwam met grappige sarcastische zinnen zoals “Wot? No engine?” geschilderd op een zweefvliegtuig en toen hij samensmolt met het fenomeen Kilroy, werden die zinnen vervangen door “KILROY WAS HERE”.

Legendes over waar ze gevonden zijn zijn er in overvloed en zoals het woord “legende” suggereert, is het leuk om te hopen dat ze waar waren. Eén verhaal gaat over Stalin die op de conferentie van Potsdam een ongebruikt toilet binnenging en later zei: “Wie is Kilroy?” De zin zou op alle grote monumenten van de mensheid staan, van de Grote Muur tot de maan. In een schuur in Bastogne stond geschreven “KILROY WAS STUCK HERE”.

Gravure van Kilroy op het WWII Memorial in Washington DC
Gravure van Kilroy op het WWII Memorial in Washington DC

De meme was leuk voor de geallieerden, maar het bracht zowel Hitler als de Japanners in verwarring en paranoïde tijdens WOII. De Japanners op Guadalcanal vonden een tank met de zin en meldden dit aan hoge officieren, die verbijsterd waren. Toen Hitler hoorde van Kilroy en zijn wonderbaarlijke voorliefde om te verschijnen voor zijn geallieerde collega-soldaten (zoals op een Japans eiland in het midden van nergens), nam hij aan dat Kilroy een super-spion moest zijn en ging op zoek naar hem.

Na de Tweede Wereldoorlog bleef Kilroy verschijningen maken in de populaire cultuur en was uiteindelijk een troost en komische opluchting tijdens Vietnam. Misschien wel de meest passende verschijning die hij ooit heeft gemaakt of ooit zal maken is op het WWII Memorial in Washington D.C. Omdat Kilroy daar WAS.