Mijn favoriete violist toen ik opgroeide was Itzhak Perlman, dus toen ik onlangs een masterclass van Perlman bijwoonde, kun je er zeker van zijn dat ik elk beetje advies dat hij te bieden had, in me opnam. Op een gegeven moment werd hem gevraagd naar zijn ideeën over hoe je het beste met podiumangst om kunt gaan, en zijn antwoord (vergezeld van zijn kenmerkende humor) was: “ken uw vijand.” Met andere woorden, om van tevoren te begrijpen hoe je zenuwen je beïnvloeden, zodat je kunt uitzoeken wat werkt en wat niet in de oefenruimte in plaats van te proberen aanpassingen te maken in het midden van een optreden of auditie (wanneer je onder genoeg druk staat zoals het is).

Dat lijkt me een goed advies.

Dus laten we onze “vijand” eens wat beter leren kennen, zullen we?

Wat is prestatieangst?

Er zijn een heleboel woorden die door elkaar worden gebruikt met prestatieangst. Je hebt waarschijnlijk tegengekomen termen als podiumvrees, muziek performance angst, stress, opwinding, prestaties anticipatie, energie, zenuwen, en ga zo maar door.

De waarheid is, een aantal van deze termen technisch wel verschillende dingen betekenen. Maar dat is een onderwerp voor een andere dag. Laten we ons gewoon richten op het basisconcept van “angst”.

Hier volgt een definitie:

“een negatieve emotionele toestand met gevoelens van nervositeit, bezorgdheid en vrees die gepaard gaan met activering of opwinding van het lichaam.”

Volgens deze definitie (en het is een goede) bestaat angst uit drie delen – fysieke effecten, mentale effecten en emotionele effecten.

De drie componenten van angst

Laten we eens kijken naar de drie componenten van angst.

Somatische angst is je fysieke reactie op een situatie. Hart bonst in je borst, bloeddruk gaat omhoog, je gaat sneller en oppervlakkiger ademen, spieren worden gespannen, koude, klamme handen, enzovoort.

Cognitieve angst is je mentale reactie op een situatie. Een toename van zelftwijfel, zorgen, gedachten en beelden van falen, verlies van focus, blanco’s, enz.

Affectieve angst is uw emotionele reactie op een situatie. U kunt bijvoorbeeld een gevoel van angst, paniek en bezorgdheid over de situatie hebben.

Het begrijpen van dit driedelige angstmodel is belangrijk omdat het betekent dat er drie afzonderlijke doelen zijn die elk van invloed zijn op ons vermogen om goed onder druk te spelen. Natuurlijk zijn de drie onderling gerelateerd, maar je kunt beginnen te zien waarom we niet slechts een van hen kunnen aanpakken en verwachten dat alles beter wordt.

De twee soorten angst

Om de zaken nog ingewikkelder te maken, zijn er twee soorten angst – toestandsangst en trait anxiety. Je zou dit ook kunnen zien als situationele angst versus karakterologische angst. Met andere woorden, statusangst is hoe stressvol je een situatie waarneemt, terwijl trait anxiety is hoe gestrest je over alles neigt te zijn.

Nerveus zijn voor een belangrijke auditie zou bijvoorbeeld statusangst zijn. Nerveus zijn voor autorijden, nieuwe mensen ontmoeten, nieuw voedsel proberen, naar onbekende plaatsen gaan, het goed doen op school/werk, uitgaan, en al het andere in het leven zou een persoon zijn die hoog in trait anxiety is. Het is gewoon hun persoonlijkheid om gestrest en angstig te zijn in het algemeen.

Ik heb gewerkt met mensen die piekerden en gestrest waren op de meeste gebieden van hun leven, maar absoluut zelfverzekerd waren op het podium. Omgekeerd heb ik ook gewerkt met mensen die een nerveus zooitje waren op het podium, maar volkomen ontspannen en kalm buiten het podium. Vaak merk ik echter dat de terughoudendheid of zelftwijfel van een muzikant op het podium wordt weerspiegeld in een zekere mate van terughoudendheid en zelftwijfel off-stage. Zulke musici hebben de neiging aan zichzelf te twijfelen en weinig zelfvertrouwen te hebben, focussen veel op hoe anderen hen zien, en hebben moeite om in zichzelf te geloven.

Ik kende een getalenteerde jonge snarenspeler die sociaal wat verlegen was, aarzelde om op nieuwe mensen af te stappen, en nogal stil was in grotere sociale settings. Als hem gevraagd werd avontuurlijker te spelen, of het nu om dynamiek, tempo of articulatie ging, had hij moeite grote veranderingen aan te brengen – niet omdat hij technisch niet capabel was, maar omdat hij bang was een fout te maken. Deze terughoudendheid kwam ook naar voren bij optredens, want hoe nerveuzer hij was, hoe “veiliger” en terughoudender zijn spel werd.

Het was belangrijk voor dit individu om te leren hoe hij zijn moed kon opbouwen, om te kunnen overdrijven, en om bijna te ver te gaan met zijn muzikale gebaren, als tegenwicht voor zijn natuurlijke neiging om zich terug te trekken in een schelp op het podium. De student aanzetten tot meer avontuur in de rest van zijn leven hielp ook enorm, want hoe groter zijn comfortzone werd (door bijvoorbeeld nieuw eten te proberen, naar nieuwe plaatsen te gaan en nieuwe mensen te ontmoeten), hoe groter ook zijn vertrouwen en moed werden om muzikaal nieuwe dingen te proberen.

Hoe heeft dit betrekking op mijn optreden?

Net zoals het helpt om de mechanica van geluidsproductie voor je instrument te begrijpen, zodat je precies de klanken kunt produceren die je op commando wilt, vind ik het belangrijk dat musici begrijpen wat podiumangst is, en hoe ze reageren op druk, zodat ze kunnen beginnen met het ontwikkelen van een effectieve en persoonlijke “gereedschapskist” van vaardigheden en strategieën waarmee ze zelfs de meest stressvolle situaties aankunnen.

Wat kun je bijvoorbeeld doen om beter om te gaan met de fysieke effecten van angst? Genoeg! Leer hoe je je toetsspieren onder druk kunt ontspannen, zoek de meest betrouwbare vingerzettingen uit die de meeste kans hebben om consistent te blijven, zelfs als je nerveus bent, raak eraan gewend om zelfs met koude handen te spelen, en word beter in goed spelen, zelfs onder ongunstige omstandigheden.

Om de mentale effecten te bestrijden, kun je leren hoe je je zelfvertrouwen kunt opbouwen, je vermogen om je te concentreren en te concentreren op verzoek kunt vergroten, in staat bent om je geest te kalmeren, en jezelf perfect ziet/hoort spelen in plaats van al je angsten in je geest te zien afspelen.

Overwin de emotionele effecten door te leren hoe je ervoor kunt gaan ondanks de angst en door adrenaline te omarmen in plaats van er bang voor te zijn.

Een driesporenstrategie

Gezien het feit dat prestatieangst je fysiek, mentaal en emotioneel zal beïnvloeden, zal het gebruik van een uitgebreide driesporenaanval je in staat stellen beter voorbereid te zijn op het volledige scala van effecten die je onder druk zult ervaren.

Velen maken de fout te veel nadruk te leggen op proberen niet nerveus te zijn. Concentreer je in plaats daarvan op het ontwikkelen van een effectievere reactie op de onvermijdelijke zenuwen. Besteed meer tijd aan het oefenen van het optreden, in plaats van aan het oefenen van het oefenen. Wat bedoel ik?

Ga voor een snelle run rond de blok. Kun je met een bonzend hart en een beetje buiten adem toch nog de opening maken? Zet de tv of radio aan op de achtergrond – kunt u zich nog steeds concentreren op uw stuk? Kleed je aan en zet een videorecorder aan (zodat je je optreden op YouTube kunt zetten). Gun jezelf maar één kans – kun je alles de allereerste keer perfect spelen?

Welke spieren worden strak onder druk? Wat gebeurt er met je toonhoogte of intonatie – heb je de neiging om plat of scherp te gaan? Wat gebeurt er met uw gevoel voor timing – bent u gehaast of juist traag? Waar heb je last van geheugenverlies?

“Ken Uw Vijand” – een goed advies, niet?