Op deze pagina leggen we uit welke soorten kanker in verband worden gebracht met HPV, hoe HPV kanker veroorzaakt en hoeveel van deze vormen van kanker jaarlijks voorkomen in de VS en het VK. We bespreken ook de stappen die u kunt nemen om uzelf en uw dierbaren te beschermen tegen HPV-gerelateerde kanker. Tot slot geven we een tijdlijn van HPV en kanker om te laten zien hoe ver we zijn gekomen en hoe ver we nog te gaan hebben.

Wat is HPV?

HPV staat voor humaan papillomavirus (HPV). Het is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening in de Verenigde Staten met ongeveer 80 miljoen mensen die momenteel besmet zijn en bijna elke persoon wordt op een bepaald moment in zijn leven besmet.

Welke soorten kanker worden veroorzaakt door hpv?

Infectie met HPV veroorzaakt 5% van alle kankers wereldwijd. Veel mensen kennen het verband tussen HPV en baarmoederhalskanker, maar wist u dat HPV ook minstens vijf andere kankers veroorzaakt?

De meerderheid van de HPV-geassocieerde kankers wordt in verband gebracht met slechts twee typen HPV: type 16 en 18. Er zijn ongeveer 16 hoog-risico types geïdentificeerd, en er zijn meer dan 100 verschillende HPV-types. 40 HPV-stammen zijn seksueel overdraagbaar. De term ‘hoog-risico’ betekent dat deze HPV-types meer kans hebben dan andere types om kanker te veroorzaken.

Zowel laag-risico als hoog-risico HPV-infecties kunnen vanzelf verdwijnen zonder enige schade aan het lichaam te veroorzaken. De symptomen zijn abnormale veranderingen in de cellen en zijn meestal zeer mild. Ze verdwijnen vaak ook als ze onbehandeld blijven. Het immuunsysteem is vaak in staat het virus aan te vallen voordat het de kans krijgt een langdurige infectie te veroorzaken. In feite kunnen mensen zich er totaal niet van bewust zijn dat ze zelfs maar symptomen of HPV hadden.

Sommige hoog-risico HPV-infecties kunnen echter jarenlang in het lichaam aanwezig blijven. Deze langer durende infecties kunnen leiden tot ernstiger veranderingen in de cellen die kunnen uitgroeien tot kanker als ze niet worden gevonden en behandeld. Zie onze informatiepagina over anale precancers voor meer informatie over de verschillende soorten anale precancers in het bijzonder.

Welke soorten kanker worden in verband gebracht met HPV?

HPV veroorzaakt de meeste gevallen van anale kanker (91%), baarmoederhalskanker (91%), orofaryngeale kanker (70%), vaginale kanker (75%) en vulvarkanker (69%), evenals sommige gevallen van peniskanker (63%). In studies is ook HPV-DNA gevonden in tumoren van de mondholte en het strottenhoofd. In opkomende studies is ook HPV-DNA gevonden in longtumoren.

HPV-gerelateerde kankers nemen in het algemeen toe. Het National Cancer Institute (NCI) meldt dat de incidentie (nieuwe gevallen) van zowel anale als orofaryngeale kanker toeneemt. Geschat wordt dat er tegen 2020 meer HPV-geassocieerde diagnoses van orofaryngeale kanker zullen zijn dan baarmoederhalskanker in landen met een hoog inkomen zoals de VS en het VK.

Volgens de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) wordt elk jaar in de VS bij 4$.000 mensen een door HPV veroorzaakte vorm van kanker gediagnosticeerd.

Een studie uit 2015 gaf de volgende HPV-geassocieerde kankerschattingen op basis van een review van US Cancer Registries van 2008-2010:

In de VS:

  • HPV-geassocieerde anale kanker treft jaarlijks ongeveer 5.900 vrouwen en 2.690 mannen.
  • De meest voorkomende kanker die aan HPV wordt toegeschreven bij Amerikaanse vrouwen is baarmoederhalskanker, waarbij elk jaar 10.900 gevallen worden gediagnosticeerd die aan HPV kunnen worden toegeschreven.
  • De meest voorkomende kanker die aan HPV wordt toegeschreven bij mannen is orofaryngeale kanker, waarbij elk jaar ruwweg 13.500 gevallen worden gediagnosticeerd bij mannen en vrouwen die aan HPV kunnen worden toegeschreven. Oropharyngeale kanker wordt ook wel hoofd-halskanker genoemd. Sommige mondholte- en strottenhoofdkankers kunnen ook in verband worden gebracht met HPV.
  • HPV-geassocieerde peniskanker treft elk jaar ongeveer 800 mannen.
  • Er zijn ongeveer 600 HPV-geassocieerde vaginale kankerdiagnoses per jaar.
  • Er zijn 2.800 HPV-geassocieerde vulvarkanker diagnoses per jaar.

Merk op dat deze nummers niet het totale aantal van deze specifieke kankers die elk jaar worden gediagnosticeerd weerspiegelen, alleen de HPV-gerelateerde. In de afgelopen decennia hebben wetenschappers ontdekt dat meer kankers op deze plaatsen verband houden met HPV.

In het Verenigd Koninkrijk werden in de periode 2014-2016 jaarlijks het volgende aantal HPV-geassocieerde kankergevallen gediagnosticeerd:

    • 1.310 mannen en vrouwen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde anale kanker.
    • 3.160 vrouwen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde baarmoederhalskanker.
    • 9.556 mannen en vrouwen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde hoofd-halskanker.
    • 401 mannen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde peniskanker.
    • 189 vrouwen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde vaginale kanker.
    • 909 vrouwen werden gediagnosticeerd met HPV-geassocieerde vulvarkanker.

Hoe veroorzaken hoog-risico HPV-typen kanker?

Alle typen HPV infecteren plaveiselepitheelcellen, de cellen die de huid en slijmvliezen bedekken. Zodra de infectie heeft plaatsgevonden, kan het virus de cel binnendringen en eiwitten maken. Twee van de eiwitten die door hoogrisicotypes worden gemaakt, verstoren de normale werking van de cel die overmatige groei voorkomt. Deze interferentie zorgt ervoor dat de cel ongecontroleerd groeit.

In veel gevallen wordt de geïnfecteerde cel herkend door het immuunsysteem van het lichaam, dat zal voorkomen dat het virus ernstige schade aanricht. Als het immuunsysteem echter niet ingrijpt, zullen de geïnfecteerde cellen blijven muteren en delen, waardoor er meer abnormale cellen ontstaan. Dit kan leiden tot nog meer ongecontroleerde groei.

Als de groei doorgaat, ontwikkelen zich laesies (beschadigd weefsel) die uiteindelijk kunnen uitgroeien tot tumoren (kanker). Onderzoekers denken dat het 10 tot 20 jaar of langer kan duren voordat een nieuwe infectie met hoog-risico HPV zich ontwikkelt tot kanker.

HPV-types die kanker veroorzaken zijn onder meer 16, 18, 31, 33, 34, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68 en 70. Types 16 en 18 komen het meest voor.

Hoeveel kankers zijn er wereldwijd in verband gebracht met de meest voorkomende HPV-types, HPV 16 en 18?

HPV 16 en 18 zijn de meest voorkomende en meest risicovolle types van het virus. Van alle kankers die waarschijnlijk wereldwijd door HPV worden veroorzaakt, houden de volgende verband met deze twee specifieke typen:

  • 70% van de baarmoederhalskanker
  • 92% van de anale kanker
  • 89% van de orofaryngeale kanker
  • 63% van de peniskanker
  • 80% van de vaginale kanker
  • 80% van de vulvarkanker

Hoe kan HPV worden voorkomen?

HPV Vaccinatie

Drie vaccins zijn goedgekeurd om mensen te beschermen tegen de hoog-risico HPV-stammen die de meeste vormen van kanker veroorzaken. Twee van deze vaccins zijn goedgekeurd voor gebruik bij alle mannen en vrouwen, terwijl één vaccin alleen is goedgekeurd voor vrouwen.

Alle mannelijke en vrouwelijke kinderen in de VS jonger dan 26 jaar wordt aanbevolen het HPV-vaccin te krijgen. Routinevaccinatie wordt aanbevolen op de leeftijd van 11 of 12 jaar tijdens hun pre-tienercontrole, maar de vaccinatiereeks kan al op 9-jarige leeftijd beginnen.

In het Verenigd Koninkrijk krijgen alle mannelijke en vrouwelijke kinderen het vaccin aangeboden op 12 en 13 jaar. Zie onze vaccinatiepagina voor meer informatie over deze vaccins en hoe ze effectief zijn in de strijd tegen kanker.

HPV-overdracht begrijpen – Hoe krijgen mensen hpv?

HPV wordt overgedragen via huid-op-huidcontact. Om gevrijwaard te blijven van HPV-gerelateerde kanker moet u zich niet alleen immuun maken tegen verschillende virusstammen, maar u ook beschermen tegen HPV-infectie. Dit betekent dat u een leven lang alle intieme manuele en genitale contacten met een ander persoon moet vermijden.

HPV wordt overgedragen via verschillende vormen van seksueel contact. HPV is zelfs aangetroffen bij jonge vrouwen en mannen die geen tot weinig penetratieve seksuele activiteit rapporteerden, wat het belang van vaccinatie voorafgaand aan elke vorm van seksuele activiteit opnieuw bevestigt. HPV-overdracht is ook mogelijk via alle vormen van seks, waaronder orale seks. Uit opkomende studies blijkt dat er ook orale-tot-orale overdracht van HPV kan zijn, maar er zijn meer studies nodig om aan te tonen of deze overdracht mogelijk is via zoenen.

Omdat de meeste mensen op enig moment in hun leven ten minste één intieme partner zullen hebben, zal bijna elke persoon worden blootgesteld aan HPV. Iemand met één levenspartner kan nog steeds HPV krijgen. Echter, een seksueel monogame relatie met een niet-besmette partner zal waarschijnlijk uw kans op blootstelling aan het virus verminderen. De meeste mensen zijn zich er niet van bewust dat ze besmet zijn – of ooit besmet zijn geweest.

Zelfs latex condooms, hoewel nuttig bij het verminderen van blootstelling, zijn niet 100% betrouwbaar bij het voorkomen van infectie. Delen van de huid die niet door het condoom worden bedekt, kunnen het virus nog steeds overdragen op een seksuele partner.

Screening en testen op HPV

Kankers kunnen ook worden voorkomen door routinematige screening en follow-up. De enige routinematige screeningmethode, en de meest bekende, is het uitstrijkje van de baarmoederhals. Als u echter abnormale veranderingen voelt of ziet in andere delen van uw anogenitale of mondstreek, raadpleeg dan uw arts voor verder advies.

Baarmoederhals uitstrijkjes worden aanbevolen om te zoeken naar abnormale cellen op de baarmoederhals veroorzaakt door HPV. Eventueel gevonden afwijkingen kunnen dan worden verwijderd voordat ze de kans krijgen om erger te worden. Naast de pap-test voor baarmoederhalskanker heeft de FDA onlangs ook HPV DNA-tests goedgekeurd voor vrouwen boven de 25. Dit zijn geen bloedtests, maar ze zoeken naar HPV-DNA in baarmoederhalscellen. Deze kunnen helpen bepalen of een vrouw een van de hoog-risicostammen heeft. Haar arts kan dan een passende aanpak aanbevelen om kanker te voorkomen.

Er is helaas geen routinematige standaardtest of screeningsproces om HPV bij mannen op te sporen. Er zijn ook geen standaard screeningprotocollen om HPV op andere plaatsen bij vrouwen dan de baarmoederhals op te sporen. Personen die denken dat ze risico lopen, kunnen echter hun zorgverleners raadplegen over screeningopties die bestaan, maar niet routinematig worden toegediend.

Er worden inspanningen geleverd om de beste preventie- en behandelingsmethoden te bestuderen voor precancers in andere delen van het anogenitale gebied en het hoofd en de nek, aangezien de baarmoederhals de enige plaats is waar routinematig wordt gescreend op abnormale veranderingen in verband met HPV.

Wij helpen het voortouw te nemen bij het vaststellen van betere preventiemogelijkheden voor anale precancers voor mannen en vrouwen. Er zijn hulpmiddelen beschikbaar om anale precancers op te sporen, zoals de anale pap, anoscopie met hoge resolutie en DRE’s, maar deze zijn nog niet opgenomen in officiële screeningrichtlijnen. Wij pleiten zo snel mogelijk voor uitbreiding van de richtlijnen tot andere door HPV getroffen gebieden om de reeds goedgekeurde richtlijnen voor screening op baarmoederhalskanker aan te vullen. Het bijwerken van HPV-geassocieerde precancerscreeningrichtlijnen zal helpen om kanker bij duizenden mensen vroegtijdig op te sporen.

Bezoek onze Anale Precancer-pagina voor meer informatie over methoden die effectief zijn gebruikt bij het screenen op anale kanker.

Ken uw HPV-risicofactoren

Het is belangrijk om te onthouden dat infectie met HPV NIET betekent dat de diagnose kanker onvermijdelijk is.

Echter kunnen bepaalde risicofactoren, zoals roken of een aangetast immuunsysteem, de kans vergroten dat een HPV-infectie uitgroeit tot kanker. Ook is de kans groter dat bij u een HPV-geassocieerde kanker wordt vastgesteld als u er al een hebt gehad. Een risicofactor voor HPV-geassocieerde vulvarkanker is bijvoorbeeld een eerdere diagnose van HPV-geassocieerde baarmoederhalskanker.

Bespreek uw risicofactoren met uw arts en zorg voor tijdige en adequate screening en medische zorg wanneer dat nodig is.

Waarom leren we nu pas over het verband tussen HPV en kanker?

Onderzoekers vermoeden eigenlijk al sinds de 19e eeuw dat baarmoederhalskanker verband houdt met een seksueel overdraagbaar mechanisme. Ze ontdekten het specifieke verband tussen HPV en baarmoederhalskanker echter pas in de jaren 1980, toen onderzoekers in Duitsland HPV aantroffen in het merendeel van de baarmoederhals tumoren.

Nog steeds weten niet veel mensen van HPV of het verband met kanker. Dit is gedeeltelijk te wijten aan een gebrek aan voorlichting over dit onderwerp en een slechte communicatie erover met het publiek. Het is heel gebruikelijk om pas over HPV te horen nadat iemand een abnormale pap-test of zelfs een kankerdiagnose heeft gekregen.

Dit is iets waar de Anal Cancer Foundation aan werkt om te veranderen. We moeten het verband tussen HPV en kanker bekendmaken om toekomstige tragedies te helpen voorkomen. Nu we een vaccinatie hebben om besmetting met de belangrijkste kankerverwekkende HPV-types te voorkomen, kunnen we een eind maken aan deze kankers!

Tijdlijn van HPV en kanker

1928:

Dr. George Papanicolaou ontdekt dat baarmoederhalskankercellen kunnen worden opgespoord met een vaginale uitstrijkjestest. Dit effent de weg voor hem om ’s werelds eerste screeningtest voor baarmoederhalskanker te produceren, nu bekend als het ‘pap’-uitstrijkje, waarbij cellen uit de baarmoederhals worden gehaald, niet uit de vagina.

1943:

Het pap’-uitstrijkje wordt geïntroduceerd in dokterspraktijken. Het helpt artsen baarmoederhalskanker en precancere kanker op te sporen en te behandelen voordat het zich kan verspreiden naar andere organen. In de daaropvolgende decennia helpt de pap-test duizenden sterfgevallen in hoge-inkomenslanden te voorkomen. Sinds de eerste introductie heeft het uitstrijkje geleid tot een daling van ongeveer 70% in het aantal gevallen van baarmoederhalskanker in de VS.

1983-1985:

Duitse onderzoekers ontdekken dat de meeste gevallen van baarmoederhalskanker en baarmoederhalskanker HPV bevatten. Ze vinden specifiek HPV type 16 of 18. Andere HPV-types worden later in verband gebracht met baarmoederhalskanker, maar 16 en 18 worden als de meest risicovolle beschouwd. In de jaren 1980 wordt ook het verband ontdekt tussen HPV en anale, penis-, vaginale en vulverkanker.

1990:

Enkele van de eerste studies die een verband leggen tussen HPV-types 16 en 18 en kankers van het orofaryngeale gebied, worden gepubliceerd.

1999:

Wijdverspreide, door Medicare gesubsidieerde screening op baarmoederhalskanker bij vrouwen boven de 65 jaar leidt tot een afname van 19% in het aantal diagnoses van deze kanker ten opzichte van 1990. Screening heeft een betere opsporing van precancereuze laesies mogelijk gemaakt, hetgeen leidt tot een vroegere behandeling, waardoor de ontwikkeling van kanker tot staan wordt gebracht.

1999:

Een HPV DNA-test is goedgekeurd door de FDA. Deze verschilt van het uitstrijkje omdat met een specifieke machine wordt gezocht naar de aanwezigheid van hoog-risico HPV-DNA in het DNA van de cel, terwijl bij het uitstrijkje wordt gezocht naar abnormale veranderingen in de cel die met een microscoop kunnen worden gezien. De HPV DNA-test kan het DNA van verschillende hoog-risico HPV-types opsporen. De HPV-test kan HPV-infecties opsporen die het potentieel hebben om celafwijkingen te veroorzaken, soms zelfs voordat deze afwijkingen zichtbaar zijn.

De HPV-test is momenteel goedgekeurd voor gebruik bij vrouwen ouder dan 25 zonder dat een gelijktijdige pap-test nodig is, evenals voor vrouwen van elke leeftijd die een abnormale pap-test hebben gehad. Als de HPV-test alleen wordt gebruikt, helpt hij de noodzaak van aanvullende tests of screening vast te stellen. De HPV DNA-test is beter in het opsporen van pre-kankers dan de pap-test, maar geeft ook meer fout-positieve uitslagen. In combinatie zijn de DNA- en de pap-test uitstekende hulpmiddelen om het risico op pre-kanker op te sporen. In 2014 keurde de FDA de HPV DNA-test goed om alleen te worden gebruikt om precancer op te sporen en de noodzaak van aanvullende tests te bepalen.

2006:

De FDA keurt Gardasil goed, het eerste vaccin dat beschermt tegen HPV. Deze eerste versie van Gardasil voorkomt infectie met HPV 16 en 18, de twee hoog-risicostammen die de meeste anale, vaginale, vulvar-, orofaryngeale, penis- en baarmoederhalskankers veroorzaken. Het is goedgekeurd voor gebruik bij vrouwen en mannen in de leeftijd van 9-26 jaar, maar het wordt op dit moment alleen routinematig aanbevolen voor meisjes. Het wordt in 2009 permissief aanbevolen voor jongens.

2008:

Een tweede vaccin tegen HPV 16 en 18, genaamd Cervarix, is goedgekeurd voor vrouwen van 9-25 jaar in het VK.

2009:

Cervarix is goedgekeurd voor vrouwen van 10-25 jaar in de VS. Gardasil is ook goedgekeurd voor gebruik in de VS bij mannen van 9-26 jaar ter voorkoming van genitale wratten.

2010:

De FDA keurt Gardasil goed voor de preventie van anale kanker. De Anal Cancer Foundation getuigt voor de FDA over het belang van preventie van anale kanker.

2011:

In de VS wordt Gardasil routinematig aanbevolen voor alle kinderen – zowel jongens als meisjes – op de leeftijd van 11-12 jaar. Dit betekent dat het wordt aanbevolen voor alle kinderen bij hun pre-tiener controle naast andere pre-tiener vaccins, Tdap en Meningococcen. Een inhaalvaccin wordt aanbevolen tot de leeftijd van 21 jaar voor jongens en 26 jaar voor meisjes die het vaccin nog niet hebben gekregen. Aanbevolen wordt ook mannen die seks hebben met mannen en mannen met verminderde immuniteit tot de leeftijd van 26 jaar te vaccineren. Tijdens hoorzittingen die door de CDC werden gehouden, heeft de Anal Cancer Foundation een coalitie van organisaties geleid om meerdere getuigenissen in te dienen ter ondersteuning van de uitbreiding van het vaccin om alle kinderen te beschermen tegen HPV en de kankers die het veroorzaakt. Lees die getuigenissen hier en hier.

2012:

Het Britse ministerie van Volksgezondheid keurt Gardasil goed en het vervangt Cervarix in het nationale vaccinatieprogramma.

2013:

Het Cancer Panel van de president brengt een rapport uit waarin wordt aangedrongen op een toename van de vaccinatiegraad. Het panel merkt op dat de volledige vaccinatiegraad onder adolescente meisjes in 2012 slechts 33,4% bedroeg. Onder jongens was de vaccinatiegraad nog slechter, namelijk slechts 6,8%. Het panel noemt deze lage percentages “een ernstige bedreiging voor de vooruitgang tegen kanker”, aldus het panel: “Door vaccinatie te ondersteunen als een dringende nationale en mondiale gezondheidsprioriteit, heeft het Amerikaanse National Cancer Program een ongekende kans om bij te dragen aan het voorkomen van miljoenen vermijdbare kankers en andere aandoeningen bij mannen en vrouwen wereldwijd”.

2014:

De ANCHOR-studie begint. Deze studie is ontworpen om te bepalen of routinematige screening en behandeling van hooggradige squameuze intra-epitheliale laesies (kortweg HSIL) bij HIV+ mannen en vrouwen een effectieve methode is om anale kanker te voorkomen. Voor deze studie worden nog steeds actief deelnemers gerekruteerd. De Anal Cancer Foundation hoopt dat anale uitstrijkjes op een dag net zo routinematig zullen worden als baarmoederhals uitstrijkjes nu zijn. De ANCHOR studie is de eerste stap op weg naar die dag en het redden van duizenden levens per jaar. Lees onze brieven aan het National Cancer Institute ter ondersteuning van deze studie hier en hier.

Ook in 2014 heeft de FDA het gebruik van een derde vaccin goedgekeurd, Gardasil 9, voor gebruik bij vrouwen van 9-26 jaar en mannen van 9-15 jaar. De ‘9’ werd toegevoegd omdat dit vaccin bescherming biedt tegen negen verschillende stammen van HPV: types 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 en 58. Net als Gardasil beschermt Gardasil 9 tegen anale, baarmoederhals-, vulvar- en vaginale kanker; en de typen 6 en 11 tegen genitale wratten. Zie onze Vaccinatiepagina voor meer informatie over deze recente toevoeging aan de mogelijkheden voor bescherming tegen HPV. Naar verwachting zal de aanbeveling eind 2015 of 2016 worden uitgebreid tot alle meisjes en jongens tot 26 jaar.