Editor’s Note (9/11/18): Scientific American herplaatst het volgende artikel, oorspronkelijk gepubliceerd op 6 september 2011, in het licht van de 17e verjaardag van de terroristische aanslagen van 11 september op de Verenigde Staten.

Story begint onder de infographic.

De geur kan niet worden vergeten. Elke rokerige mix van verbrand plastic en andere smeersels kan bij de lokale bevolking onmiddellijk herinneringen oproepen aan de nasleep van de instorting van de twee torens van het World Trade Center op 11 september 2001. Het scherpe miasma van 91.000 liter vliegtuigbrandstof en de 10.000.000 ton bouwmaterialen en -inhoud die bij temperaturen van meer dan 1.000 graden Celsius brandden, strekte zich uit van Lower Manhattan over de East River naar Brooklyn en verder tot aan de zee. Dus wat zat er precies in die rook en dat stof? Om te beginnen komen bij verbranding van plastic dioxines vrij en in de noordelijke toren zat honderden tonnen asbest als brandvertrager. “Het was zo’n afschuwelijke gebeurtenis,” zegt milieuwetenschapper Paul Lioy van het Environmental and Occupational Health Sciences Institute in New Jersey, die zowel door de federale regering als door de Port Authority of New York and New Jersey was benaderd om in de dagen na de aanval monsters te verzamelen van de verpulverde resten van de Twin Towers. “Wat was de bijdrage van de gassen?”

Het echte antwoord op die vraag zal nooit bekend worden, omdat er weinig directe metingen zijn gedaan van de pluim die volgde op het uiteenvallen van de twee torens in een sneeuwstorm van stof, hoewel er in de daaropvolgende weken en maanden wel luchtmonsters zijn genomen. Hoe dan ook, de toenmalige administrateur van het U.S. Environmental Protection Agency en voormalig gouverneur van New Jersey Christie Whitman zei op 13 september 2001: “Het EPA is zeer opgelucht te hebben vernomen dat er geen significante niveaus van asbeststof in de lucht in New York City lijken te zijn.” Ze voegde eraan toe: “We zullen de zaak nauwlettend in de gaten blijven houden.” En vijf dagen later kondigde ze aan: “Ik ben blij dat ik de mensen van New York en Washington, D.C., kan geruststellen dat hun lucht veilig is om in te ademen.”

Abestos was misschien wel het minste van de zorgen over de gezondheid van de grijze rook en het pluizige, roze-grijze stof dat ontstond toen de twee torens instortten, waarbij cement, glas en al het andere in de gebouwen werd verpulverd. Als gevolg hiervan concludeerde de inspecteur-generaal van de EPA in 2003 dat het agentschap “niet over voldoende gegevens en analyses beschikte om een dergelijke algemene verklaring af te leggen” over de veiligheid van de lucht en berispte de White House Council on Environmental Quality en de National Security Council voor hun bemoeienis met het proces. En in de stofmonsters die de EPA in de eerste week na de aanslagen heeft verzameld en geanalyseerd, vertoonde 25 procent asbestgehaltes boven de drempel van 1 procent die wijst op een “aanzienlijk risico”, aldus de EPA. “Concurrerende overwegingen, zoals bezorgdheid over de nationale veiligheid en de wens om Wall Street te heropenen, speelden ook een rol in de verklaringen van de EPA over de luchtkwaliteit”, concludeerde de inspecteur-generaal in een rapport uit 2003. Bovendien bevonden zich in de twee torens zware metalen, zoals lood dat elektrische kabels flexibel helpt maken en de menselijke hersenen vergiftigt, evenals polychloorbifenylen (PCB’s) die worden gebruikt in elektrische transformatoren die op zichzelf al giftig zijn en nog giftiger worden wanneer ze bij hoge hitte worden verbrand, en glasvezels die zich in de longen vastzetten. De dioxineniveaus die werden gemeten in de lucht in de buurt van de smeulende stapel “waren de hoogste omgevingsmetingen van dioxine ooit waar ook ter wereld geregistreerd,” niveaus die ten minste 100 keer hoger waren dan die welke benedenwinds van een vuilverbrandingsoven werden gevonden, volgens een analyse gepubliceerd door EPA-wetenschappers in 2007.

Tien jaar later weet niemand wat er in de wolk van gassen zat die vrijkwam bij de verbranding van al die vliegtuigbrandstof en bouwmateriaal, maar de wetenschap heeft onthuld wat er in het stof zat – cement, staal, gips van gipsplaten, bouwmaterialen, cellulose van papier, synthetische moleculen van tapijten, glasvezels en menselijk haar van de lange decennia van gebruik van de twee torens, onder andere items. “Het stof bevatte alles wat ons dierbaar is”, schreef Lioy, die de eerste dergelijke analyse uitvoerde, in zijn boek Dust: The Inside Story of Its Role in the September 11th Aftermath (Rowman & Littlefield Publishers, 2010).

En weten wat er in het stof zat, suggereert wat de kwaal kan hebben veroorzaakt die door het New England Journal of Medicine “World Trade Center hoest” werd genoemd, waarvan artsen van het Mount Sinai Medical Center in New York schatten dat het bijna de helft van degenen trof die op de site werkten.

De primaire oorzaak van die alomtegenwoordige hoest was het simpele feit dat het stof zeer basisch was, een enorme explosie van alkaliteit van de gipsplaten en cement die op Lower Manhattan vielen. Reddingswerkers en degenen die de instorting van de Twin Towers overleefden, baadden in het stof, dat deeltjes bevatte van millimeterschaal tot nanometer breed, de juiste grootte om zich diep in de longen te nestelen als ze werden ingeademd. Zowel gips als calciet, gevonden in gipsplaat en cement, irriteren slijmvliezen, zoals die in de ogen, neus en keel.

Een reinigende regen op 14 september verminderde wel de basische aard van het stof van een pH van ruwweg 11 tot 9, maar deed niets om de materialen in de stofwolk te transformeren. “Resteffecten zouden te wijten zijn aan lange glasvezels en cementdeeltjes,” merkt Lioy op, die nog steeds 10 jaar oude stofmonsters gebruikt om studenten te leren hoe ze giftige stoffen kunnen meten. “Er waren veel irriterende materialen in; al het andere zal zich bovenop de basis-pH stapelen.”

Even belangrijk is dat adequate bescherming, met name ademhalingstoestellen, vaak niet of onjuist werden gebruikt door de eerste responders en anderen op de plaats delict, volgens het National Institute of Environmental Health Sciences, ook al had de EPA tegen 22 september meer dan 22.000 luchtzuiverende ademhalingstoestellen geleverd aan werknemers op de site. “De mensen gebruikten ze niet, waarschijnlijk om verschillende redenen”, herinnert Lioy zich, waaronder het onvermogen om te communiceren met het grote gezichtsmasker op zijn plaats. Bovendien kregen de arbeiders op de site tegenstrijdige berichten – aan de ene kant werd aangekondigd dat de luchtvervuiling veilig was, terwijl aan de andere kant de EPA er bij de arbeiders op aandrong om ademhalingstoestellen te dragen.

Uiteindelijk bepaalde de EPA dat de lucht rond Ground Zero onschadelijk was, ondanks de bevindingen van het agentschap met betrekking tot de niveaus van asbest en dioxine, althans voor burgers die in de buurt wonen en werken, zo niet de reddingswerkers. “Met uitzondering van inhalatieblootstellingen die kunnen hebben plaatsgevonden op 9/11 en een paar dagen daarna, suggereren de gegevens over de luchtconcentratie dat het onwaarschijnlijk was dat personen in de algemene bevolking op korte of lange termijn nadelige gezondheidseffecten zouden ondervinden als gevolg van inhalatieblootstellingen,” schreven EPA-wetenschappers in hun analyse die in 2007 werd gepubliceerd .

De redenen voor die conclusie zijn onduidelijk en de EPA weigerde meerdere verzoeken om commentaar te geven op haar acties in de nasleep van 9/11 of de resultaten van haar wetenschappelijk onderzoek naar de luchtkwaliteit en de bestanddelen van het stof.

Ground Zero smeulde tot 19 december, waarbij dampen vrijkwamen die onderzoekers verzamelden in luchtmonsters. “De puinhoop gedroeg zich als een chemische fabriek,” verklaarde atmosferisch wetenschapper Thomas Cahill van de Universiteit van Californië-Davis in 2003 aan de American Chemical Society, na het analyseren van veel van die luchtmonsters. “Het kookte de onderdelen van de gebouwen en hun inhoud, waaronder enorme aantallen computers, en gaf gassen af van giftige metalen, zuren en organische stoffen.”

De vraag is: hebben al die giftige stoffen – stofdeeltjes of luchtvervuiling – de menselijke gezondheid geschaad? Natuurlijk, het toeschrijven van iets als kanker aan het in de buurt zijn van het World Trade Center op die dag of het werken op de palen in de maanden daarna wordt extreem moeilijk gemaakt door het simpele feit dat ruwweg één op de vier Amerikanen (en New Yorkers) in de loop van hun leven een of andere vorm van kanker zal krijgen. Het zal wetenschappelijk moeilijk, zo niet onmogelijk, zijn om uit dat aantal extra kankers te halen. In feite heeft het National Institute for Occupational Health and Safety (NIOSH) besloten dat “er op dit moment onvoldoende bewijs bestaat om een regel voor te stellen om kanker toe te voegen” aan de lijst van ziekten die in aanmerking komen voor gezondheidszorg onder de James Zadroga 9/11 Health and Compensation Act die in 2010 is aangenomen, hoewel het NIOSH ook toevoegt dat een dergelijke afwezigheid van bewijs “geen bewijs is voor de afwezigheid van een oorzakelijk verband.”

De EPA van haar kant achtte het verhoogde risico op kanker door PCB’s in de lucht tijdens de onmiddellijke nasleep van 9/11, bijvoorbeeld, “onbeduidend.” Het agentschap concludeerde ook dat de blootstellingsniveaus en dus het kankerrisico van de 29 “dioxineachtige” verbindingen in de pluim 50 keer lager waren dan de niveaus waaraan gewone Amerikanen gedurende hun hele leven via hun voedsel worden blootgesteld, volgens de analyse van 2007 . Uit andere studies bleek dat brandweerlieden en andere reddingswerkers verhoogde niveaus van chemische toxische stoffen in hun bloed en urine hadden; 321 brandweerlieden die eind september 2001 werden getest hadden bijvoorbeeld verhoogde niveaus van de polycyclische aromatische koolwaterstoffen die afkomstig zijn van de verbranding van vliegtuigbrandstof en kankerverwekkend zijn voor de mens. Bovendien bleek uit medische controles in het jaar na de ramp dat de longcapaciteit van deze brandweerlieden op lange termijn was afgenomen en dat astma en andere aandoeningen van de luchtwegen vaker voorkwamen. En een studie gepubliceerd op 1 september in het Britse medische tijdschrift The Lancet ontdekte dat de bijna 9.000 onderzochte brandweerlieden een kankerpercentage hadden dat 10 procent hoger was dan dat van typische Amerikaanse mannen.

En terwijl het aantal blootgestelde brandweerlieden bekend is, blijft het totale aantal individuen dat is blootgesteld aan de toxische nasleep van 9/11 onbekend, hoewel meer dan 70.000 mensen zich hebben aangemeld voor het World Trade Center Health Registry, dat tot doel heeft de gezondheidsresultaten van de blootgestelde bevolking bij te houden. “De sleutel is wanneer je aankwam, of je een ademhalingstoestel droeg of niet, hoe lang je daar was en hoe hoog de concentraties waren die tot effecten konden leiden”, zegt Lioy over de reddingswerkers. “Ik denk dat mensen die een ademhalingstoestel droegen een kleinere kans hebben op gezondheidseffecten…. Mensen die vroeg ter plaatse kwamen en geen ademhalingstoestellen droegen, hebben een grotere kans op ernstigere effecten.”

Bij toekomstige dergelijke rampen kan het omsnoeren van een ademhalingstoestel een van de belangrijkste veiligheidsmaatregelen zijn die mensen kunnen nemen. “Voor de toekomst moeten we ervoor zorgen dat mensen die zich in de gevarenzone begeven een zodanige adembescherming hebben dat ze zich ook vrij genoeg kunnen bewegen om mensen te redden”, zegt Lioy. Vandaag de dag hebben meer dan 12.000 van de 9/11 reddingswerkers nog steeds ademhalingsproblemen, volgens een studie uitgevoerd door het World Trade Center Medical Monitoring Program en gepubliceerd op 8 april 2010 in de New England Journal of Medicine.

Maar het zijn niet alleen de reddingswerkers. Jerry Borg, accountant in de staat New York, die op 11 september 2001 in een gebouw op een paar straten van het World Trade Center werkte, overleed in december 2010 aan een ontstekingsziekte van de longen. Na een autopsie werd hij afgelopen juni uitgeroepen tot het 753e officiële slachtoffer van de aanslagen van 9/11 – het derde slachtoffer dat specifiek in verband werd gebracht met blootstelling aan de giftige stofwolk. Er kunnen er nog meer volgen.

Opmerking van de redacteur: Sommige van de infografietitels en bijschriften zijn voor de nauwkeurigheid gewijzigd.

” Bekijk voor gerelateerde artikelen ons Special Report, ‘9-11, tien jaar later’