Japanse tuinen staan over de hele wereld bekend om hun unieke schoonheid. Ze behoren ook tot de weinige tuinstijlen die ontwerpelementen bevatten die eeuwenlang onveranderd zijn gebleven, zoals gedetailleerd op schilderijen, illustraties en in de literatuur. Deze historische band draagt bij aan de fascinatie van deze aantrekkelijke stijl, en de visuele eenvoud van de Japanse landschapsarchitectuur wordt verder in evenwicht gehouden door de subtiele complexiteit van de principes die eraan ten grondslag liggen.

De vroegste tuinen in Japan, vóór de 9e eeuw, werden beïnvloed door Chinese modellen die werden geïnspireerd door reizende diplomaten. Toen in 794 de hoofdstad Kyoto werd gesticht, begonnen de tuinen meer plaatselijke invloeden aan te nemen en begon de inheemse Japanse tuinesthetiek zich te vormen. De belangrijkste soorten tuinen die men in deze periode zag waren paleistuinen, villatuinen en tempeltuinen. Veel van de ontwerpelementen kwamen voort uit de traditionele Japanse religie van Shinto, die leert dat goden en geesten aanwezig zijn in het natuurlijke landschap.

Een vroeg Japans tuinontwerp was de “Paradijstuin” met paviljoens die door gangen met elkaar verbonden waren. Daarna ontstond de gewoonte om tussen de tuinen en de grote zaal een grote vlakke ruimte met grind aan te leggen, die gebruikt kon worden voor evenementen of om gewoon het uitzicht op de tuin te bewonderen. Deze grindpaden en binnenplaatsen zijn ook te zien rond Shinto heiligdommen.

Tegen de 12e eeuw was de Chinese invloed weer te zien in het Zen Boeddhisme, en de populaire Zen tuin esthetiek was geboren. Zen tuinen zijn ontworpen voor spirituele meditatie. Zen tuinen waren ook bekend om het gebruik van de principes van feng shui, ook bekend als Chinese geomantie, een systeem voor het uitlijnen van energie via objecten in huis en landschap om harmonie en evenwicht te bereiken.

Andere traditionele Japanse tuinen waarvan de ontwerpelementen hun weg hebben gevonden naar de westerse landschapsarchitectuur zijn de vijvertuin, de theetuin, de droge landschapstuin, en de omheinde tuin. Misschien wel het meest geliefde element van een Japanse tuin is de bloei van een kersenboom in de lente: dit is een jaarlijks terugkerend evenement dat veel toeristen trekt in Washington DC en in botanische tuinen overal in de V.S. Het kersenbloesemseizoen is een nationaal festival in Japan.

De aantrekkelijke herfsttinten van deze Japanse tuin in San Francisco’s Golden Gate Park laten de subtiele seizoensgebonden verrassingen en veranderingen zien die met zorgvuldige planning kunnen plaatsvinden.David Denicolò / Flickr / CC BY-NC-ND 2.0

De met mos bedekte keien zijn een prominent onderdeel van deze Japanse tuin in Gresham, Oregon. De zwarte grassen zorgen voor een uitstekend kleurcontrast. Adrian Mills / Flickr / CC BY 2.0

De bloeiende treurkers in de Brooklyn Botanical Garden creëren een suggestief Japans landschap in deze traditionele vijvertuin. Anna Azarova / Flickr / CC BY 2.0
De bloeiende treurkers in de Brooklyn Botanical Garden creëren een suggestief Japans landschap in deze traditionele vijvertuin.0

Japanse bestratingsstijlen

Ondanks dat de kenmerkende geharkte grindpaden en looppaden van Zen-tuinen de meest voorkomende bestratingsstijl zijn die met Japanse tuinen wordt geassocieerd, zijn er ook andere mogelijkheden. Natuurstenen paden komen vaak voor, en er wordt alles aan gedaan om de paden er natuurlijk en harmonieus uit te laten zien in het landschap.

De dicht op elkaar geplaatste natuurstenen vormen een rustiek maar mooi pad door deze tuin in Chiba, Japan; de gevallen zomerpruimen zorgen voor nog meer kleur en charme. Yoshiharu Mohri / Flickr / CC BY 2.0

Deze Zen-tuin in Oregon is een goed voorbeeld van de eenvoud van Japans tuinontwerp en de geschiktheid voor vele klimaten. Wesley Nitsckie / Flickr / CC BY-SA 2.0

Dit stenen pad geflankeerd door een bamboehek in een Kyoto-tuin is een kleurenpracht bedekt met gevallen Japanse esdoornbladeren.Damien Douxchamps / Flickr / CC BY 2.0

Planten om op te nemen

Japanse esdoorns zijn veruit het bekendste en meest herkenbare onderdeel van een levendig Japans landschap. Deze bomen komen in een grote verscheidenheid van maten, vormen en bladkleuren, en als ze werken voor uw winterhardheid zone, ze zijn een zeer mooi onderdeel van een Japans landschap ontwerp. Japanse esdoorns groeien erg traag, dus wees je ervan bewust dat als je een klein exemplaar koopt, het een paar jaar zal duren voor hij groot genoeg is om je landschap in te vullen. Sommige van deze bomen kunnen wel drie meter hoog worden, terwijl sommige exemplaren meer op struiken lijken en niet hoger dan een meter hoog worden.

De herfstkleuren van Japanse esdoorns zijn onder andere bordeauxrood, helderrood, diep oranje, roze en geelgroen. Kleur is belangrijk in feng shui en rood is belangrijk in de Japanse cultuur, het symboliseert energie, vitaliteit en kracht. Als u geen Japanse esdoorn in uw tuin kunt krijgen, overweeg dan een andere heester met helder herfstblad, zoals negenbast, amsonia of brandende struik.

Mos komt ook veel voor in Japanse tuinen, vooral op rotsen en stenen. In Japan vindt men zelfs dat een goed tuinontwerp niet compleet is zonder mos. Mos kan kieskeurig zijn wat betreft de groeicondities (het houdt van vochtige, nevelige lucht om goed te gedijen), dus wees u ervan bewust dat dit ontwerpelement extra aandacht nodig kan hebben.

Andere planten zijn pioenrozen (zowel kruidachtige als itoh), bloeiende kweeperen (‘Cameo’ heeft prachtige bleke perzikbloemen), anemonen, rododendrons, kleine groenblijvers, sierkersenbomen, bomen met opvallende lentebloesems zoals bloeiende amandelen of rode knoppen, camelia’s en azalea’s. Perzikbomen zijn ook zeer geliefd in Japan.

De levendige kleur van Japanse esdoorns in de herfst maakt ze een favoriet voor een dynamisch tuinontwerp. Deze boom in Portland, Oregon is zeer geschikt voor het gematigde klimaat aldaar. Adrian Mills / Flickr / CC BY 2.0
Zelfs in de herfst met gevallen bladeren zijn de kronkelende takken van deze Japanse esdoorn in een tuin in de buurt van Portland, Oregon opvallend. De ontbrekende rode bladeren weerklinken nog in de brandende struiken in de buurt, en de groenblijvende planten en winterharde varens zorgen laat in het seizoen voor veel kleur. Adrian Mills / Flickr / CC BY 2.0
Deze tuin in Kyoto, Japan laat zien hoe een eenvoudig ontwerp met mos, oude stenen en Japanse esdoorns een karakteristiek decor vormt voor dit traditionele Japanse huis. Teruhide Tomori / Flickr / CC BY 2.0

Rocks

Rocks en stenen elementen zijn een zeer belangrijk onderdeel in het Japanse landschapsontwerp. In traditionele Japanse tuinen werden stenen vaak gebruikt om dieren of figuren uit de mythologie te symboliseren, zoals tijgers of draken, en gekozen vanwege hun geschikte vorm en grootte om dergelijke ontwerpen te creëren.

Deze residentiële tuin in Kyoto heeft bemoste rotsen die fungeren als klinkers en accenten binnen een binnenplaats van wit grind. Damien Douxchamps / Flickr / CC BY 2.0

Tuindecor

In Zen-tuinen kunnen decoratieve voorwerpen of beeldhouwwerken die verband houden met de spirituele beoefening van het Zenboeddhisme in een tuin worden opgenomen als een focus voor meditatie. Maar ook mensen die het zenboeddhisme niet als godsdienst beoefenen, kunnen van een zentuin genieten omwille van de rust en de visuele harmonie. Beelden van Boeddha, Kwan Yin of andere Japanse culturele symbolen zoals draken of pagodes kunnen worden toegevoegd voor een authentiek tintje.

Dit natuurstenen pad en brug accentueren het stenen pagodebeeld in deze dromerige herfstscène in een Japanse tuin in Seattle. Aurora Santiago / Flickr / CC BY 2.0

Deze serene omgeving in een Kyoto-tuin biedt een bestemming voor contemplatie met een grote stenen boeddha omgeven door lommerrijke struiken en bomen. Rainer Schulze / Flickr / CC BY 2.0

Deze eenvoudige opstelling in een tuin in Florida voegt een vleugje Zen-smaak toe met zijn vorstelijke Boeddhabeeld en rustieke lage houten bank. Susan Ford Collins / Flickr / CC BY 2.0

Waterpartijen

De vijvertuin is een van de populairste traditionele Japanse tuinontwerpen, waarbij een natuurlijk of kunstmatig aangelegde vijver als middelpunt wordt gebruikt. De meeste waterpartijen in Japanse tuinen zijn natuurlijk of functioneel in plaats van decoratief, en de vijver in een vijvertuin kan vissen bevatten (zoals bij een koivijver) of waterlelies als voedselbron voor bestuivers en amfibieën. Maar waterpartijen zijn ook bedoeld als bron van schoonheid en contemplatie. Kleine bruggetjes komen ook voor in Japanse tuinontwerpen, en zijn een zeer symbolische structuur, die de verbinding tussen de mensheid en de natuur voorstelt, evenals de reis naar het hiernamaals. Bruggen moeten natuurlijk en naadloos in hun omgeving lijken te passen om de harmonie in het landschap te bestendigen. De materialen kunnen sterk variëren, van natuursteen tot met rode lak beschilderd hout.

Deze eenvoudige houten brug in de Brooklyn Botanic Garden benadrukt het Japanse karakter van dit gedeelte, net als het beeldhouwwerk van de rode tempelpoort en de Japanse esdoorn en kersenbomen.James Robertson / Flickr / CC BY 2.0

Deze Japanse tuin in Seattle heeft bruggen gemaakt van verschillende materialen, waaronder natuursteen en verweerd hout.. Aurora Santiago / Flickr / CC BY 2.0

Deze vijvertuin in Hakone, Japan heeft een brug van natuurlijk hout om de grote koi te zien zwemmen en het vergezicht van struiken, bomen en tuinsculpturen. Dezza / Flickr / CC BY 2.0

Omheining

Traditionele Japanse tuinen hebben unieke stijlen van omheiningen die vaak met de hand zijn gemaakt, met behulp van speciale knoop- en andere technieken, van natuurlijke materialen zoals bamboe of grassen. U kunt een soortgelijke look te bereiken door gebruik te maken van kant-en-klare bamboe of wilgentenen hekwerk. Net als bij bruggen over waterpartijen zie je in Japanse tuinen soms hekwerken die rood zijn geschilderd, een kleur die wordt geassocieerd met geluk.

Deze eenvoudige scène vangt twee typische elementen van een Japans tuinlandschap: een bloeiende kersenboom, en een eenvoudige bamboe omheining.Hayashina / Flickr / CC BY 2.0