Hierbij geef ik als afsluiting een visie op wat filosofie is en wat het niet is. We beginnen met wat het niet is en proberen enkele veel voorkomende misverstanden en verkeerd gebruik van het woord uit de wereld te helpen.

Filosofie is geen “Manier van Leven” . Ieder mens heeft niet zijn of haar eigen “Filosofie”. Filosofie is niet simpelweg een theorie over iets. Evenmin is filosofie een geloof of een wens. Filosofie is een activiteit: een zoektocht naar wijsheid. Filosofie is een activiteit van het denken. Filosofie is een bepaalde unieke vorm van denken of een stijl van denken. Filosofie moet niet verward worden met het product ervan. Wat een filosoof levert is een corpus van filosofische gedachten, NIET een filosofie. Een filosoof voert een filosofie uit, een zoektocht naar wijsheid.

Filosofie is geen kiezen en kiezen welk gedachtegoed men het eigene wil noemen of waarin men wil geloven; een keuze gebaseerd op persoonlijke voorkeuren of gevoelens. Filosofie is een streven. Men kan ervoor kiezen om filosofisch te zijn. Men kan ervoor kiezen een filosoof te zijn. Men kan NIET kiezen voor een filosofie. Filosofie, voor zover het al in verband kan worden gebracht met een “manier van leven”, is een vorm van denken die bedoeld is om richting te geven aan actie of om een manier van leven voor te schrijven. De filosofische levenswijze, als er al een is, komt tot uiting in een leven waarin het handelen geacht wordt het best gericht te zijn wanneer filosofische reflectie die richting heeft gegeven; b.v. SOCRATES het paradigma van een filosoof.

Filosofie is een activiteit van het denken, een vorm van denken. Filosofie is kritisch en alomvattend denken, de meest kritische en alomvattende manier van denken die de menselijke soort tot nu toe heeft bedacht. Dit intellectuele proces omvat zowel een analytische als een synthetische wijze van functioneren. Filosofie als kritisch en alomvattend denkproces omvat het oplossen van verwarring, het ontmaskeren van veronderstellingen, het onthullen van vooronderstellingen, het onderscheiden van belang, het testen van standpunten, het corrigeren van verdraaiingen, het zoeken naar redenen, het onderzoeken van wereldbeelden en het in twijfel trekken van conceptuele kaders. Het omvat ook het wegnemen van onwetendheid, het verrijken van begrip, het verbreden van ervaring, het verruimen van horizonten, het ontwikkelen van verbeelding, het beheersen van emotie, het onderzoeken van waarden, het bevestigen van overtuigingen door rationeel onderzoek, het vaststellen van gewoonten van handelen, het verbreden van overwegingen, het synthetiseren van kennis en het zoeken naar wijsheid.

Filosofie als proces functioneert als een activiteit die beantwoordt aan de vraag van de samenleving naar wijsheid, dat wil zeggen het samenbrengen van al wat wij weten om te verkrijgen wat wij waarderen. Zo bezien maakt de filosofie deel uit van de activiteit van menselijke groei en is zij dus een integraal, essentieel onderdeel van het opvoedingsproces. Filosofie en opvoeding hebben als gemeenschappelijk doel de ontwikkeling van het totale intellect van een mens, de verwezenlijking van het menselijk potentieel.

Welke vorm van denken is Filosofie?

Filosofie is denken dat kritisch en veelomvattend is

analytisch en synthetisch

praktisch en theoretisch

logisch en empirisch

Filosofie is denken dat CRITISCH is, d.w.z.

i)het probeert veronderstellingen, betekenissen, woordgebruiken, overtuigingen en theorieën te bekritiseren.

ii) zij tracht duidelijke definities en formuleringen van stellingen te ontwikkelen en een zo groot mogelijke nauwkeurigheid in de uitdrukking te behouden.

iii) het houdt de LOGISCHE criteria van consistentie en coherentie voor waarde

consistentie

1 zonder tegenspraak

2 elke term heeft een eenduidige betekenis

3 betekenissen van termen variëren niet tussen passages

coherentie – dat de termen en zinnen betekenis hebben

dat de termen en zinsdelen betekenis hebben in

relatie tot elkaar binnen één enkel kader van

denken. Termen zijn niet volledig herleidbaar tot anderen en

niet betekenisvol zonder verwijzing naar anderen.

iv) het bezit de EMPIRISCHE criteria van adequaatheid en toepasbaarheid

adequaatheid- dat alles wat in de ervaring gegeven is,

binnen een analyse of verklaring wordt verantwoord.

toepasselijkheid- dat er niets in de

verklaring bestaat dat geen referent heeft naar een of ander element in

ervaring.

v) het is COMPREHENSIEF bij pogingen om sociale en menselijke problemen aan te pakken moet reflectief onderzoek een breed scala van zaken met een onwrikbare kritische blik benaderen.

Zoals het ene vraagstuk in het andere uitmondt, zoals de ervaren werkelijkheid Eén is, zo is ook het denken over dergelijke actuele menselijke aangelegenheden onthullend voor de onderlinge verbondenheid van vraagstukken en de onderliggende eenheid. Zulk denken probeert aan te tonen hoe de verklaringsprincipes en de basiscategorieën van elk conceptueel schema toepasbaar zijn in de breedte en diepte van de menselijke ervaring. Zulk filosofisch denken op zijn meest abstracte niveaus onthult de basisinzichten op elk gebied van het leven.

vi) Filosofisch denken is SYNTHETISCH in zoverre het poogt alle kennis die de wetenschappen verschaffen in verband te brengen en te coördineren met de waarden die worden geopenbaard in de productie van de geesteswetenschappen. Zulk filosofisch denken tracht een concordantie van ideeën, waarden en onderscheidingen te ontwikkelen om fundamentele vragen te beantwoorden en het meest kritisch geformuleerde conceptuele kader en wereldbeeld te presenteren waarmee al het latere denken zou werken en zou helpen evalueren en herformuleren.

vii) Filosofie is PRAKTISCH, voor zover de methode van onderzoek kan worden gebruikt om praktische vragen op te lossen, maar zij is nog praktischer wanneer de praktijk die men tracht te activeren bestaat uit het oplossen van problemen die het gevolg zijn van de tekortkomingen van de praktische, op het gezond verstand gebaseerde benadering van het leven. Op zulke momenten is een theorie het meest praktische om over te beschikken. Theorieën helpen bij het analyseren, verklaren en plannen. Op zulke momenten wordt het praktisch om aannames, overtuigingen, huidige vooronderstellingen, gezond verstand, ideeën en de doeltreffendheid van huidige praktijken in twijfel te trekken en het is alleen vanuit het perspectief van filosofisch denken dat een dergelijk onderzoek kan plaatsvinden.

viii) Filosofisch denken is SPECULATIEF in het nastreven van vragen die niet direct betrekking hebben op praktische zaken OP HET EERSTE ZICHT. Het is speculatief in het overwegen van problemen die alleen zeer abstract denken voorstelt. Het is speculatief in het ontwikkelen van werkelijk presbyopische perspectieven en zorgen. Zij is speculatief in het overwegen van ultieme metafysische kwesties, in het nastreven van de meest kritische formulering van principes die geacht worden het denken en handelen te beheersen, en in het bevorderen van mathematisch en logisch onderzoek in haar poging de vooruitgang van het menselijk denken en de verbetering van de menselijke conditie te bevorderen.

Filosofie en Culturele Verschillen

Verschillende individuen hebben verschillende perspectieven. Bestaande binnen een bepaalde tijd-ruimte plaats, delen zij in de basisrijkdom van een bepaalde cultuur. Zij nemen deel aan het proces van beschaving. Zij zijn voor een deel bepaald in wat zij zullen denken en doen door wat hen ter beschikking staat om mee te werken en wat hen voorgegaan is om te maken tot wat zij zijn. Individuen voegen aan hun erfenis hun eigen uniciteit toe, die gecentreerd is in hun waarderende handelingen.

Filosofen verschillen niet van anderen met betrekking tot hun culturele perspectieven. Filosofen verschillen in hun conclusies. Zij bouwen voort op wat vooraf is gegaan. Zij reageren erop en bekritiseren het. Zij putten uit de totale rijkdom van hun gegeven beschaving en van alle andere waarvan zij kennis hebben. Filosofen verschillen in waar zij op uitkomen, maar zij delen een gemeenschappelijk streven en zij doen dat door hun poging om onderzoek te doen op een bepaalde manier, d.w.z. een kritische en alomvattende benadering.

Filosofie en andere vormen van denken

Hoewel de Filosofische denkwijze naast die van Religie, Wetenschap en Kunst bestaat, onderscheidt zij zich van hen en beïnvloedt elk van hen en reageert ten dele op ontwikkelingen binnen elk van deze gebieden of dimensies van menselijke ervaring. Religie biedt weliswaar een alomvattende kijk op alle aspecten van het menselijk leven, maar deze kijk is onkritisch geformuleerd en moedigt zelf geen kritiek aan of duldt geen kritiek op de fundamentele geloofsovertuigingen of de principiële toepassingen van deze basisovertuigingen op de zaken van het dagelijks leven. De wetenschap daarentegen is vrij kritisch in de beoordeling van hypothesen en theorieën, maar zij mist het alomvattende karakter van het filosofische denken. De verschillende takken van wetenschappelijk onderzoek hebben nog niet aangetoond dat zij in staat zijn te worden samengesmolten tot één allesomvattende visie op de gehele werkelijkheid, gebaseerd op één samenhangend geheel van grondbeginselen of wetten. De kunst blijft een discipline die in staat is waarden aan te tonen, weer te geven en aan te moedigen, maar zij is in het geheel geen discipline van denken, en zeker niet een die gekenmerkt wordt door de kritische en alomvattende kenmerken van het filosofische denken.

Ik hoop dat U in staat bent geweest deze kenmerken van het filosofisch denken te ontdekken, hoewel er obstakels zijn die de meesten van U zijn tegengekomen, zoals (1) de beknoptheid van de behandeling van elke filosoof die tijdens dit semester is onderzocht, (2) het tamelijk kleine aantal passages en werken dat is gelezen en (3) de onervarenheid van de klasleden met het lezen en analyseren van filosofische verhandelingen. Desondanks moet iedere student zijn gaan inzien dat filosofie als activiteit en als denktraditie heel wat meer inhoudt dan het gangbare gebruik van de term in de volksmond doet vermoeden.

Vandaag de dag wordt de term “Filosofie” vaak verkeerd gebruikt. Zo vaak zelfs dat de term zelf gecorrumpeerd is. De meesten denken aan Filosofie als een “manier van leven”, “kijk op de wereld”, “theorie over het leven”, enz… Het publiek heeft weinig bewuste waardering voor de filosofische traditie.

De toekomst van de filosofie als intellectuele activiteit is twijfelachtig geworden door de huidige maatschappelijke omstandigheden: de anti-intellectuele en anti-rationele tendensen die het huidige culturele toneel en de meeste van de invloedrijke en bepalende sociale en politieke stromingen daarbinnen kenmerken…

Er zijn meer dan 20.000 filosofen in de wereld. Er zijn meer dan 6.000 filosofen in de Verenigde Staten. Zij zijn filosofen naar hun academische opleiding en graad en naar hun professionele affiliatie, b.v. lidmaatschap van de American Philosophical Association. Er zijn filosofen die aan verschillende tradities deelnemen. (1) De Analytische Filosofie die in het midden van de twintigste eeuw vrij populair was, bood een benadering van problemen door middel van taalkundige analyse, waarbij alle problemen worden gezien als taalproblemen: vragen van semantiek . Deze benadering alleen, hoewel veelbelovend en noodzakelijk voor onderzoek, heeft geen antwoord gegeven op veel van onze belangrijkste problemen. (2) Sociale filosofie in de traditie van Socrates, Plato en Dewey heeft nog steeds veel deelnemers. Er zijn veel duidelijke kenmerken van deze traditie in het werk van Marxisten, Existentialisten, en Pragmatisten. (3) Toegepaste filosofie in de vorm van toegepaste ethiek, filosofie en openbare aangelegenheden en politieke filosofie heeft een groeiend aantal deelnemers, aangezien samenlevingen over de hele wereld een beroep doen op mensen die bekwaam zijn in analytisch en kritisch denken om de verwarring te doorgronden die is ontstaan door de adembenemende snelheid van de technologische ontwikkelingen en het falen van het hedendaagse denken om gelijke tred te houden met de toepassing van de waarden die door elke samenleving worden gehuldigd. Tenslotte is er nog de speculatieve filosofie, zoals die in dit land wordt beoefend door Peirce, Whitehead, Hartshorne en Weiss, al is het maar in kleine kring (4). Filosofie in de grote stijl van Plato, Aristoteles, Descartes, Kant en Hegel. Filosofie die een compleet wereldbeeld en een allesomvattend conceptueel kader ontwikkelt: Filosofie in haar meest uitgebreide vorm van denken.

Kritisch en alomvattend denken wordt vandaag de dag nog steeds voortgezet, maar met welk doel???

Onze hedendaagse wereld is wat hij is, mede als gevolg van filosofisch onderzoek in het verleden. Denk aan de invloed en het belang van het Griekse denken voor de wiskunde, de moderne wetenschap en de technologie.

Veel van onze wereld is geworden zoals hij is als gevolg van de wereldbeelden ontwikkeld door filosofen en bekritiseerd en geherformuleerd door filosofen en de meeste van deze denkers waren gehelleniseerde christenen, in feite DWEM’s!!!

Een deel van ons hedendaagse dilemma is de ongeschiktheid van zulke traditionele, zelfs klassieke, wereldbeelden in het licht van de recente wetenschappelijke vooruitgang in kennis. In onze huidige toestand zijn niet alleen de morele doelen en de hiërarchie van waarden die bij dergelijke wereldbeelden hoorden, losgeraakt, maar ook de notie zelf van wat denken kan doen voor een samenleving of een beschaving. Filosofen hebben zeker bijgedragen tot de huidige situatie en zij zullen bijdragen tot de richting die het denken in de nabije toekomst zal uitgaan, wanneer de mensen blijven worstelen met de eeuwige vraagstukken en de meest fundamentele vragen die de mens moet beantwoorden. Deze vraagstukken en vragen waren, zijn en zullen nog geruime tijd in verband worden gebracht met de filosofie.

Filosofen besteden veel tijd aan het nadenken over deze fundamentele vraagstukken. Zij produceren ideeën, soms vreemde ideeën. In de loop der tijd hebben de ideeën van Filosofen echter de loop van de menselijke gebeurtenissen over de hele planeet veranderd. Soms dringen hun ideeën snel door tot de hoofdstroom van de menselijke cultuur en hebben zij gevolgen voor de kunst, de politiek, de godsdienst en het politieke, sociale en privé-leven van de mensen. Soms gaan hun ideeën langzamer en komen zij pas na eeuwen aan het licht door het denken en werken van anderen en hebben zij diepgaande gevolgen. Of het nu gaat om Plato en zijn wantrouwen jegens de zintuigen en het belang van kwantitatieve meting of om Peirce en zijn pragmatische benadering van betekenis en waarheid, hun ideeën duiken respectievelijk op in de grondslagen van de wiskunde en de wetenschap en in de postmoderne bewegingen. Hun ideeën hebben de wereld veranderd. Of het nu Socrates is die weigert de gevangenis te verlaten en te blijven en te sterven voor principes of Karl Marx en zijn noties van de klasseloze maatschappij, Filosofen hebben de loop van de menselijke geschiedenis veranderd.

Sommigen zeggen “Filosofie bakt geen brood”, waarmee bedoeld wordt dat filosofie geen praktische relevantie of waarde heeft voor de actuele zaken van deze wereld. In antwoord op deze kritiek zou men kunnen zeggen dat er zonder filosofie weinig brood gebakken zou worden, want bakkers hebben in hun leven redenen, motieven en doeleinden nodig. Als overleven het enige doel is, dan is er weinig te verklaren in de geschiedenis van de menselijke soort. Wij mensen schijnen gedwongen te zijn de vraag te stellen: “overleven, waarvoor?” Als er andere doeleinden zijn, is het in filosofisch onderzoek dat zij duidelijk worden onderscheiden, bekritiseerd en gerelateerd aan menselijke zaken. Doelen, waarden kunnen op vele manieren worden voorgesteld (religie en kunst zijn de bekendste) maar zij worden filosofisch begrepen. Filosofie streeft naar een duidelijke formulering van het doel en de waarden, zonder welke de mens een leegte aantreft, zich verloren voelt – zonder doel of betekenis, zonder gevoel van plaats, zonder relatie tot de rest van het universum.

Filosofie is dus een activiteit van het denken, die een manier van leven kan worden. Het is in de eerste plaats een streven naar wijsheid. Het is een kritisch en alomvattend onderzoek naar de manieren waarop wat we weten kan worden gebruikt om te verkrijgen wat we waarderen. Filosofie is een van de meest, zo niet DE meest kenmerkende van alle menselijke activiteiten, en als zodanig is filosofie altijd van belang geweest in het leven van de mens, overal ter wereld, en kan dat ook in de toekomst blijven.