Vakanties die het buigen van culturele normen promoten en vieren, hebben een speciale allure, en er zijn er maar weinig die vrijelijk nationale grenzen overschrijden. Het is dan ook geen wonder dat Halloween wereldwijd steeds populairder is geworden als een dag om het overschrijden van grenzen te vieren, vaak als gekostumeerde zwervers, tussen het rijk van de levenden en dat van de doden. Het is een feest dat steeds uitgebreider, commerciëler en geseculariseerder is geworden. Heksen staan centraal in hoe wij de symbolen van de feestdag conceptualiseren, maar onze fascinatie voor de heks vertelt ons meer over onszelf dan over de geschiedenis van Halloween.
Het dragen van de puntmuts is niet voor niets zo oud als de tijd. Er zijn al heksen zolang er beschavingen zijn. Noem ze sociale buitenstaanders, ketters, devianten of noem ze heksen. Ze zijn er altijd.
Wanneer vervolgingen een rage worden
We associëren heksen vaak met de Europese Middeleeuwen. En ja, het was een tijdperk waarin de duivel vrij rondliep op aarde als een lastpost, maar hij had niet veel macht. De reformatie, de afscheiding van het protestantse geloof van het katholicisme in de daaropvolgende eeuwen, deed de angst voor de macht van de duivel toenemen, waardoor heksen plots overal aanwezig waren en een bron van grote zorg. Tussen 1450 en 1750 werden duizenden mensen wegens hekserij berecht. Enorme stress en verwarring creëerden een rage. Het was niet moeilijk om te midden van een gewelddadige culturele revolutie als een “ander” en een vijand van de sociale orde te worden bestempeld.
Het is geen verrassing dat moderne historici geïnteresseerd zijn in het bestuderen van vervolgende samenlevingen en hekserij heeft de oppervlakkige allure van het macabere. Naast het stereotype van de bezem, de oude vrouw, de puntmuts en de zwarte kat, is er een archivistisch moeras. Er zijn geen specifieke statistieken over hoeveel er werden berecht, hoeveel er werden gemarteld, hoeveel er werden geëxecuteerd. Een heksengekte was zeldzaam, maar verwoestte gemeenschappen.
Het identificeren van de heks
Mensen, vaak geestelijken, identificeerden heksen. Er werden handleidingen gemaakt om de speurders te helpen. Het beruchtste handboek was Malleus Maleficarum, de Hamer der Heksen, geschreven in 1486 door de Dominicaanse inquisiteur Heinrich Kramer. Hij richtte de aandacht op de vrouwelijke identiteit van de proefpersonen, hoewel heksen historisch gezien niet geslachtsspecifiek waren. Meer dan 80 procent van degenen die in de vroegmoderne periode als heks werden beschuldigd, waren vrouwen. Deze eigenzinnige vrouwen waren vaak zelfstandige beroepsbeoefenaars, genezers en vroedvrouwen. De angst voor vrouwelijke macht was vaak gericht tegen oudere vrouwen die marginaal waren in de samenleving omdat ze vaak het toezicht op mannelijke verwanten en hun reproductieve rol na de menopauze hadden verloren.
Van massa-executies tot bekrompen aanvallen op individuen kan een zoeker naar deze geschiedenis aan beide zijden van de Atlantische Oceaan een veelheid aan voorbeelden vinden van de historische herinnering aan deze heksenjacht.
De heksen van Europa
In Duitsland werd het heksenproces van Wurzburg, dat eindigde in 1631, gekenmerkt door de moord op meer dan 200 vrouwen, mannen en kinderen wegens de misdaad van hekserij. Interessant genoeg is er geen aanwijsbare gedenkplaats, maar het is onmogelijk om naar de katholieke kerk Marienkapelle te kijken zonder te denken aan de velen die daar onder valse voorwendselen zijn gestorven. In Bath, Engeland, is er een nogal verontschuldigend, zij het zeer eenvoudig, bord voor de laatste heks uit Devon die in 1685 werd beschuldigd en vermoord. Het promoot het beëindigen van intolerantie. In Italië trok de Venetiaanse courtisane Adriana Savorgnan, die een edelman overhaalde met haar te trouwen, de aandacht van de inquisitie en werd beschuldigd van het uitoefenen van magie. Zij wordt door historici herdacht, maar in Venetië staat geen gedenkteken om haar lot te erkennen. Dit is een deel van de geschiedenis dat velen in het Westen liever terzijde schuiven dan herdenken.
De heksen van Salem
Salem, Massachusetts, heeft daarentegen een nogal uitgebreid gedenkteken bestaande uit 20 stenen banken die de 14 vrouwen en zes mannen identificeren die in 1692 van hekserij werden beschuldigd. De stad heeft deze erfenis met trots omarmd. Elk jaar met Halloween viert de stad feest met massatoerisme. Maar er is niets romantisch aan de klassenstrijd en de politieke verdeeldheid in de gemeenschap aan het eind van de 17e eeuw, die ertoe leidde dat de inwoners van Salem hun buren valselijk beschuldigden van verbroedering met de duivel. Levendig in de Amerikaanse verbeelding, zijn de heksen van Salem een atypisch model. De druk van een puriteinse en patriarchale samenleving in deze kolonie was de voedingsbodem voor onderdrukte tienermeisjes die voor het eerst in hun leven gelukkig en vreemd genoeg in het middelpunt van de belangstelling kwamen te staan. Ze omarmden de schijnwerpers en bleken behoorlijk theatraal in de rechtszaal. Er waren geen heksen in Salem, maar wel angst, haat, afgunst en onderdrukking.
Witches Reveal Our Own Age of Anxiety
Iemand een heks noemen is een belediging die meestal tegen vrouwen is gericht. Maar machtige vrouwen? Nee. Het weerspiegelt de angst voor vrouwen die zich niet conformeren. Zij die de macht zouden kunnen grijpen, zoals dokters die jaloers zijn op vroedvrouwen, geestelijken die gek worden van een strenger celibaat, en religieuze autoriteiten die sektes waarin vrouwen macht hadden, proberen te vernietigen. Heksen zijn een teken van toegenomen sociale en politieke onrust en economische stress. Wij zijn een samenleving onder dergelijke stress. Denk daaraan de volgende keer dat je rijen puntmutsen ziet in je plaatselijke drogisterij.
Degenen die ervan beschuldigd werden heksen te zijn, waren waarschijnlijk geen heksen, maar dat betekent niet dat de mogelijkheid van magische bekwaamheid niet fascinerend blijkt te zijn. We willen het andere romantiseren, het kracht geven, maar de moderniteit laat weinig ruimte voor het aanvaarden van het bovennatuurlijke en zijn tweelingbroer het onverklaarbare.
Heksen waren het product van een tijdperk van grote angst, maar zijn wij ook niet angstig? Voordat we zo snel oordelen over het verleden: hebt u vandaag uw horoscoop gecontroleerd of kruidenremedies gegoogeld om uw kwalen te behandelen? Hoewel, in een tijdperk van #MeToo zijn we uitgerust om met een kritischer oog te kijken naar de gendering van vervolgingen uit het verleden.
Het idee dat alleen meisjes heksen zijn, is springlevend in Amerika. Halloween zelf is lang gezien als een overwegend Amerikaanse feestdag, maar de laatste jaren is het stilletjes in Italië aangekomen. Daar wordt het zonder extravagantie gevierd. De overgrote meerderheid van de Italiaanse kinderen, meisjes en jongens, die zich verkleden, doet zich voor als heks. In een sterk vercommercialiseerde feestdag vol spoken en spookjes zijn heksen geen monsters, maar mensen. En blijkbaar kunnen jongens ook heksen zijn.
Christine Contrada behaalde een Ph.D. in geschiedenis aan de Stony Brook University. Ze is een professor gespecialiseerd in Italiaanse geschiedenis en vrouwenstudies die schrijft over de raakvlakken tussen geschiedenis en populaire cultuur. Zoals Bernini het temperament had van een Napolitaanse en de precisie van een Florentijnse, heeft zij het hart van een Italiaan de geest van een New Yorker.
Geef een antwoord