Waarom hebben sommige mensen een donkere huid terwijl anderen een lichte huid hebben? Het antwoord ligt in de behoefte van de huid aan bescherming tegen zonnestraling en de behoefte van het lichaam aan vitamine D.

Illustratie: Colourbox.com

De huid is het omhulsel van ons lichaam, zichtbaar voor iedereen. De evolutie heeft ons huidtinten van zwart tot wit gegeven, die optimaal aan ons zijn aangepast, afhankelijk van waar we op aarde leven. Waar de zon het sterkst is, is de huidskleur het donkerst geworden, terwijl zwakke zonnestraling een lichte huidskleur geeft.

Mensen met een donkere huidskleur hebben zes keer meer zon nodig dan mensen met een blanke huidskleur om voldoende vitamine D binnen te krijgen. Daar staat tegenover dat ze minder kans hebben om huidkanker te krijgen.

Onder de Afrikaanse zon

In het begin, in Afrika, leefden we in zonnige gebieden met snelle natuurlijke veranderingen. Onder onze lopende, tweevoetige voorouders, waren de “Toumai” (ongeveer 7 miljoen jaar geleden) uit Tsjaad, de behaarde Keniaanse “Ardi” (4,4 miljoen jaar), “Lucy” (3,3 miljoen jaar) uit de Grote Rift Vallei, en later ” de Turkana Boy” (1,5 miljoen jaar) uit dezelfde gebieden.

Velen geloven dat “Ardi” een lichte huid onder haar haren had, zoals chimpansees tegenwoordig hebben. Onder de brandende zon van Afrika stonden de vroege homoniden voor twee uitdagingen: hoe konden ze hun hersenen koel houden en hoe konden ze hun huid beschermen tegen UV-straling.

Snelle veranderingen in de natuur vereisten een snelle aanpassing en goed functionerende hersenen, die op hun beurt een constante bloedtemperatuur vereisten. Het grootste deel van het haar verdween en de zweetklieren, die kenmerkend zijn voor de mens, werden ontwikkeld.

Deze werden, samen met de bloedvaten in het naakte huidoppervlak, gemakkelijk beschadigd door de hete zon van de evenaar, en zo begon de donkere huid te evolueren. Zij kan tien keer meer zon verdragen dan de blanke huid voordat de huid verbrandt. Bloed bevat veel vitamine B-stoffen, waaronder folaten, die het best beschermd zijn in een donkere huid. Folaten zijn nodig bij vitale processen tijdens de celdeling.

Een tekort aan folaten veroorzaakt bijvoorbeeld vaker dat vrouwen kinderen baren met een open ruggetje, en dat mannen minder vruchtbaar zijn. Het is bewezen dat vitamine B stoffen bijzonder gevoelig zijn voor zonnestraling, maar ook andere vitale stoffen in het bloed kunnen door veel zonlicht worden afgebroken.

Donkere huid evolueerde ook om de bloedvaten in de huid te beschermen, evenals de stoffen in het bloed.

Migratie veranderde huidskleur

Menselijke migratie kan in kaart worden gebracht door genen te bestuderen. Sommige mensen migreerden oostwaarts van Afrika naar Indonesië, bleven voortdurend in de tropen, en behielden hun donkere huidskleur. Anderen migreerden naar het noorden.

Dit gebeurde verschillende keren, en elke keer werd hun huidskleur lichter. Een blanke huid heeft slechts een zesde van de hoeveelheid zon nodig om voldoende vitamine D aan te maken. Het effect van de zon op de gezondheid wordt onderstreept door het feit dat verschillende mutaties een lichte huid hebben opgeleverd.

Lichte Aziaten hebben andere mutaties dan Europeanen. Immigranten met een donkere huidskleur ondervinden ook vandaag nog hetzelfde probleem wanneer zij naar ons onzonnige land komen. Hoe ernstig een tekort aan vitamine D is, blijkt uit het feit dat rachitis, “de Engelse ziekte”, ontstond in het kielzog van de Industriële Revolutie en een plaag was in steden waar weinig zonlicht was en waar kinderen en volwassenen binnenshuis en in mijnen werkten. Tot 80 % van de kinderen in de steden werd ziek.

De huidskleur houdt het evenwicht in stand tussen de aanmaak van vitamine D en de afbraak van foliumzuur. In het algemeen is de huidskleur te danken aan de zonnestraling van een bevolkingsgroep op de plaats waar ze leven, en aan de tijd dat ze daar gewoond hebben.

We kunnen de huidskleurveranderingen volgen tijdens de migratie van de mens in noordelijke richting naar Oost-Azië, over de Beringstraat en in zuidelijke richting naar de evenaar op het Amerikaanse continent. Hier is de huidskleur nog niet volledig donker geworden. De 15.000-20.000 jaar dat de Amerikaanse Indianen daar zijn geweest is te kort.

Eskimo’s stopten onderweg, maar behielden een deel van hun donkere huidskleur omdat ze Vitamine D-rijke zeevruchten aten. Hun dieet maakte een volledig blanke huid voor hen overbodig om te overleven.

De ijstijd en de Neanderthalers

Over 400.000 jaar geleden kwamen de Neanderthalers naar Azië en Europa en hielden het meer dan 300.000 jaar vol. Ze waren sterk en hadden grote hersenen, maar stierven uit tijdens de laatste ijstijd.

Er is bewijs gevonden van schedelvervorming, en dit wijst op een tekort aan vitamine D. Ze aten weinig vis, wat onverstandig is als men zich moet beschermen tegen kou en wind en men te weinig zonlicht krijgt. Hun lichte huid was misschien niet genoeg hulp. Onze voorvaderen, de Cro Magnons, overleefden, mogelijk omdat zij meer vis aten.

Een soortgelijke hypothese is geopperd om te verklaren waarom de nakomelingen van Erik de Rode tijdens een koudegolf uit Groenland verdwenen, en deze wordt gedeeltelijk ondersteund door onderzoek van botten die in Herjolfsnes zijn opgegraven en door het feit dat er weinig vis werd gegeten. Er is echter een grote mate van onzekerheid, en meer onderzoek is nodig.

De landbouwrevolutie kwam ongeveer 11.000 jaar geleden uit het Midden-Oosten en bracht een dieet van graan en vlees mee ten koste van vis, en in feite ook onze Indo-Europese taal. Het is waarschijnlijk dat onze huid extra snel lichter werd zodat we voldoende zon en Vitamine D zouden krijgen, aangezien we hiervan via de voeding een lage inname hadden.

In een evolutionair perspectief zijn vrouwen wellicht belangrijker om gezond te houden dan mannen. Dit verklaart waarschijnlijk waarom vrouwen in de meeste bevolkingsgroepen een lichtere huidskleur hebben dan mannen.

Beschermt

Zonnestraling maakt de huid op ten minste twee manieren donkerder. Zodra we buiten in de zon komen, begint de melanine in de huid donkerder te worden, maar de huid wordt weer lichter als we naar binnen gaan. Het donkerder worden is een gevolg van UVA, of ultraviolette straling die bijna violet van kleur is, en onze nieuwste theorie is dat het doel is bescherming te bieden tegen de afbraak van stoffen in het bloed.

Onze voorouders in Afrika moesten zeker naar buiten in sterk zonlicht als ze aan het jagen waren, en ze hadden snel bescherming nodig. Een meer permanente, beschermende pigmentatie ontwikkelt zich over de periode van enkele dagen nadat we in de zon zijn geweest. Dit heeft misschien een soortgelijk doel, want het beschermt het erfelijk materiaal in de huid niet erg goed, terwijl de huidskleur waarmee we geboren worden dat wel doet.

Huidskleur heeft twee balancerende effecten. Een donkere huid absorbeert het meeste licht voordat het het erfelijk materiaal bereikt. Afrikanen lijken donker, terwijl wij licht lijken. Maar op het gebied van ultraviolette straling is het tegenovergestelde waar. We hebben onlangs ontdekt dat UV, dat vitamine D aanmaakt, minder wordt verspreid en gereflecteerd door de lichte dan door de donkere huid.

De evolutie heeft dus briljant geregeld dat de lichte huid, in streken zonder zon, meer UV absorbeert voor de aanmaak van vitamine D dan de donkere huid.

Dit komt omdat pigmentkorrels overvloediger en groter zijn in de zwarte dan in de blanke huid, en ze zijn ook anders verdeeld in de lagen van de huid.

Gezonde mensen hebben folaten nodig. Maar kankercellen hebben ook folaten nodig, en één vorm van behandeling is gebaseerd op het verminderen van het effect van folaten door medicatie. Hoge intensiteit zonnestraling fungeert waarschijnlijk als zo’n medicijn.

Een aantal takken van wetenschap hebben samengewerkt om te illustreren hoe huidskleuren zich hebben ontwikkeld, alsmede de rol die zij spelen. Sleutelbegrippen zijn de aanmaak van vitamine D in gebieden met weinig zonlicht en weinig kwaadaardige huidziekten, en de afbraak van belangrijke stoffen in het bloed in zonnige streken. Huidskleuren laten zien hoe belangrijk dit is. Zij veranderen naar gelang van de omstandigheden van de zon.