Multipele sclerose is de ultieme kameleon.

Deze chronische, inflammatoire auto-immuunziekte tast het centrale zenuwstelsel aan, met als gevolg beschadigde zenuwen en de vorming van littekenweefsel, zodat het op een groot aantal andere ziekten kan lijken. Dit maakt het ook ongelooflijk moeilijk te ontdekken. En het feit dat geen twee MS-patiënten dezelfde symptomen hebben, maakt de ziekte nog onvoorspelbaarder.

Dat maakt het zo lastig: Uw hersenen en ruggenmerg zitten vol zenuwen die snel elektrische signalen naar alle delen van uw lichaam sturen, waardoor u kunt lopen, praten, zien, slikken en nog veel meer. Deze zenuwen zijn omhuld met een omhulsel dat myeline wordt genoemd en dat helpt de signalen door te geven.

Bij MS wordt de myeline vernietigd omdat uw immuunsysteem uw lichaam verkeerdelijk opdraagt de myeline aan te vallen, waardoor littekenvorming – of sclerose – ontstaat en het signaal wordt onderbroken. Als gevolg hiervan ervaren MS-patiënten een verscheidenheid aan symptomen, afhankelijk van welke signalen worden onderbroken.

“Omdat MS zich overal in het centrale zenuwstelsel kan ontwikkelen en de oogzenuwen, de hersenen en de wervelkolom omvat, kunnen veel verschillende soorten kritieke aanvallen optreden, dus dat leidt tot diagnostische complexiteit,” zegt Thomas Shoemaker, MD, een neuroloog en MS-expert in het Rush Multiple Sclerosis Center.

Hoewel er momenteel geen genezing voor MS is, zijn er een aantal veelbelovende behandelingen. Als u zich bewust bent van de vroege symptomen, kunt u een diagnose krijgen en eerder beginnen met de behandeling, waardoor u de ziekte beter kunt beheersen. We vroegen Shoemaker om uit te leggen op welke eerste tekenen u moet letten, evenals de risicofactoren die met de ziekte worden geassocieerd.

Hier begint MS (meestal)

Hoewel een aantal MS-symptomen al vroeg kunnen optreden, vallen er twee op die vaker voorkomen dan andere:

  • Optische neuritis, of ontsteking van de oogzenuw, komt meestal het meest voor, zegt Shoemaker. U kunt last krijgen van oogpijn, wazig zien en hoofdpijn. Het komt vaak aan één kant voor en kan uiteindelijk leiden tot gedeeltelijk of volledig verlies van het gezichtsvermogen.
  • Ruggenmergontsteking, of wat gedeeltelijke transverse myelitis wordt genoemd, is het tweede meest voorkomende symptoom dat Shoemaker meestal ziet. “U kunt gevoelloosheid, tintelingen, zwakte in armen en benen, blaasfunctiestoornissen en/of moeite met lopen ervaren,” legt hij uit.

Andere vroege tekenen van MS zijn de volgende:

  • Darmproblemen variëren van constipatie als gevolg van verminderde fysieke activiteit waardoor er minder voedsel door het darmkanaal beweegt tot diarree en incontinentie gerelateerd aan neurologische disfunctie.
  • Depressie
  • Moeilijkheden met denken
  • Vermoeidheid
  • Pijn, die acuut of chronisch kan zijn, veroorzaakt door “kortsluiting” van de zenuwen die het gevoel overbrengen. De soorten pijn kunnen bestaan uit een bandvormige pijn rond de borst, of MS-knuffelen, veroorzaakt door spastische zenuwen, samen met andere soorten pijnlijke sensaties in de nek, armen, benen en voeten.
  • Seksuele problemen. Hierbij kan het gaan om veranderingen in de seksuele functie, zoals opwinding en orgasme, aangezien opwinding begint in het centrale zenuwstelsel en de zenuwbanen beschadigd raken. MS kan ook psychologische factoren veroorzaken, zoals stemmingswisselingen en een lager gevoel van eigenwaarde, die het seksuele verlangen eveneens kunnen beïnvloeden.

Wanneer MS vroeger wordt opgespoord en eerder met MS-therapieën wordt begonnen, zijn de kansen op een goed resultaat op lange termijn meestal groter.

MS kan er ook zo uitzien

Een andere mogelijke voorbode van MS is het klinisch geïsoleerd syndroom, of CIS, maar deze aandoening is gecompliceerd.

“CIS valt zo’n beetje binnen het spectrum van MS. In feite is CIS soms slechts de eerste presentatie van MS. En mensen met CIS zullen vaak multiple sclerose ontwikkelen, maar niet altijd,” legt Shoemaker uit.

CIS is in feite de eerste aanraking met MS, waarbij neurologische symptomen optreden die vaak 24 uur duren. De episode kan resulteren in één symptoom of meerdere, afhankelijk van littekenvorming die op één plaats of op meerdere plaatsen optreedt. De meest voorkomende CIS-symptomen zijn de volgende:

  • Optische neuritis
  • Numbness
  • Slurred speech
  • Tingling
  • Weakness in legs

Als u deze symptomen ervaart, is het belangrijk om zo snel mogelijk een arts te bezoeken. Als de tests geen hoog risico op MS aan het licht brengen, kan CIS wijzen op een andere ernstige aandoening die onmiddellijke aandacht vereist, waaronder de volgende:

  • Autoimmuunaandoeningen die bloedvatontsteking veroorzaken
  • Blootstelling aan giftige stoffen
  • Ernstig vitamine B12-tekort
  • Virale infectie

De juiste tests laten het grotere plaatje zien

Zelfs als u symptomen heeft die worden geassocieerd met MS, hebt u mogelijk geen MS. U moet de diagnose bevestigen.

“Er bestaat niet één MS-test, dus de diagnose kan worden vertraagd, onjuist zijn of zelfs helemaal worden gemist,” zegt Shoemaker. “Een diagnose van MS vereist echt de synthese van veel verschillende soorten informatie door deskundigen die weten waarnaar ze moeten zoeken en hoe ze de stukjes in elkaar moeten leggen.”

Daarom raadt hij aan een neuroloog te bezoeken, die ervoor kan zorgen dat de juiste tests worden gedaan om een volledig en nauwkeurig beeld te krijgen.

Dit omvat meestal een MRI van de hersenen en de wervelkolom, die veranderingen in het centrale zenuwstelsel kan onthullen die op MS wijzen.

“Je hebt een ervaren radioloog of ervaren clinicus, of allebei, nodig om de MRI’s te interpreteren,” legt Shoemaker uit. “En de beelden kunnen niet geïsoleerd worden bekeken. Ze moeten worden geplaatst in de context van het klinische beeld van de patiënt die voor je ligt. Dus hoewel de MRI enigszins in staat kan zijn om MS te voorspellen, als de klinische voorgeschiedenis of het klinisch onderzoek dat niet echt ondersteunt, dan is het een soort van ongepast om een diagnose te stellen.”

Lesies zijn echter een sterke voorspeller van de ziekte. Volgens een rapport uit 2014 in Neurology is het risico op het ontwikkelen van MS over het algemeen 60 tot 80 procent wanneer laesies op een MRI te zien zijn. Als er geen worden gevonden op de scan, dan daalt het risico tot 20 procent.

Naast een MRI kunnen ook aanvullende procedures nodig zijn om een diagnose te helpen bevestigen, zoals een ruggenprik, ook wel een lumbaalpunctie genoemd, om cerebrospinaal vocht te testen. Wanneer er sprake is van MS, heeft de vloeistof vaak een hogere concentratie van een bepaald type immuunproteïnen.

Shoemaker voegt eraan toe dat in bepaalde gevallen meer diepgaande visustests nodig zijn.

“Er is een procedure die optische coherentietomografie wordt genoemd, die soms voorafgaand letsel aan de oogzenuw kan aantonen, en op dezelfde manier is er een test die visuele evoked potential wordt genoemd, en die kan ook helpen de oogzenuw te verwijden om te zien of er ook voorafgaand letsel is, wat op MS kan wijzen.”

Uw arts kan ook bloedonderzoek bevelen als er ook wordt gekeken naar aandoeningen die vergelijkbaar zijn met MS.

Tijd en timing onderscheiden twee typen MS

Er zijn twee hoofdtypen MS:

  • Relapsing-remitting MS is precies wat het klinkt: Er ontstaan nieuwe neurologische symptomen als gevolg van ontstekingsaanvallen op myeline, een zogenaamde recidief, gevolgd door perioden van herstel waarin de symptomen kunnen verbeteren, blijven bestaan maar niet verergeren, of verdwijnen. Deze periode wordt remissie genoemd.

Relapsing-remitting MS is de meest voorkomende vorm van de ziekte. Volgens de National Multiple Sclerosis Society wordt bij ongeveer 85 procent van de MS-patiënten eerst relapsing-remitting MS gediagnosticeerd. De meesten bij wie dit type MS wordt vastgesteld, zijn over het algemeen twintigers en dertigers.

  • Primair-progressieve MS treedt op wanneer er geen verbetering optreedt in de symptomen vanaf het begin van de ziekte. “Er kunnen subtiele verbeteringen optreden, maar over het algemeen is er sprake van een voortdurende verslechtering over een periode van ten minste een jaar”, aldus Shoemaker.

De diagnose van deze vorm van MS kan moeilijker zijn, omdat mensen met primair-progressieve MS over het algemeen minder littekens in de hersenen, meer littekens in het ruggenmerg en minder ontstekingsverschijnselen hebben dan mensen met relapsing-remitting MS. Ze hebben ook meer moeite met mobiliteit en dagelijkse activiteiten, en de aanvang vindt meestal plaats in de jaren 40 of 50.

Waar 80 tot 85 procent van de gevallen van MS relapsing is, is primair progressieve MS ongeveer 15 procent van de gevallen bij diagnose, en een 50-50-verdeling tussen mannen en vrouwen.

Ken de risicofactoren

MS treft meer dan 2,3 miljoen mensen wereldwijd. Hoewel MS niet besmettelijk is en zelfs niet direct erfelijk is, kunnen sommige factoren het risico op deze ziekte verhogen, waaronder de volgende:

  • Leeftijd. De meeste mensen bij wie de diagnose MS wordt gesteld, zijn tussen de 20 en 50 jaar oud, hoewel MS zich op elke leeftijd kan ontwikkelen.
  • Etnische achtergrond. Mensen van Noord-Europese afkomst lopen het grootste risico om MS te ontwikkelen, terwijl inheemse Amerikanen en mensen van Afrikaanse of Aziatische afkomst het laagste risico lopen.
  • Geslacht. Hoewel zowel mannen als vrouwen door MS worden getroffen, lopen vrouwen een groter risico. Volgens de National Multiple Sclerosis Society hebben vier keer zo veel vrouwen als mannen recidiverende MS. “Het heeft de neiging een ziekte te zijn van vrouwen in de reproductieve leeftijd, dus die van 18 tot 50 jaar krijgen het grootste deel van de nieuwe diagnoses, met een mediane leeftijd van diagnose rond de 30 tot 32 jaar,” zegt Shoemaker.
  • Genetica. Hoewel MS niet erfelijk is, kan het genetische risico voor de ziekte dat wel zijn, meldt de National Multiple Sclerosis Society. Het risico op het ontwikkelen van MS is ongeveer 1 op 750 tot 1.000 mensen in de algemene bevolking. Het neemt echter toe wanneer een eerstegraads familielid, zoals ouders, broers en zussen en kinderen, de ziekte hebben. En het risico is groter, bijna één op vier, voor eeneiige tweelingen.
  • Geografie. In gebieden die verder van de evenaar liggen, komen meer gevallen van MS voor. Met minder blootstelling aan de zon, wijst onderzoek erop dat mensen de neiging hebben om lagere niveaus van vitamine D te hebben, die de immuunfunctie ondersteunt en beschermt tegen ziekten zoals MS.

Shoemaker noemt ook andere specifieke factoren, alleen of in combinatie, die kunnen bijdragen aan de ziekte, waaronder de volgende:

  • Zekere genvariaties
  • Blootstelling aan het Epstein-Barr-virus
  • Weinig vitamine D of blootstelling aan de zon
  • Obesitas tijdens de adolescentie

Erdere diagnose betekent betere uitkomsten

Weten op welke tekenen en symptomen men vroeg moet letten, heeft enorme voordelen.

“Uit enkele van de langer lopende onderzoeken blijkt dat een vroegere opsporing van MS en een vroegere start van MS-therapieën de kans op een goed resultaat op lange termijn verbeteren. Patiënten die eerder in hun ziekte met MS-therapieën beginnen, hebben minder kans om bepaalde mijlpalen voor invaliditeit te bereiken, zoals het nodig hebben van een wandelstok of een rollator,” zegt Shoemaker.

Hoewel het ontvangen van een officiële MS-diagnose overweldigend kan zijn, zorgt Shoemaker ervoor dat zijn patiënten begrijpen hoe behandeling kan helpen. Met bijna 15 door de Food and Drug Administration goedgekeurde therapieën beschikbaar, en nieuwe therapieën die voortdurend worden ontwikkeld en steeds effectiever worden, wordt de behandeling van MS steeds beter.

“We zijn op een punt waar we tevreden zijn met hoe goed we zijn in het beheersen van het ontstekingsaspect van de ziekte,” zegt Shoemaker. “Nu proberen we de algehele kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren, zodat ze een gezond, productief leven kunnen leiden – alsof ze niet eens MS hebben.”