Sneeuwluipaard: Ghost of the Mountains

The Apex Predator of the Himalayas

Vaak aangeduid als het “Spook van de Bergen,” is het sneeuwluipaard een ongrijpbare grote kat die regeert tussen de toppen van de Himalaya. Sneeuwluipaarden fungeren als een ambassadeur van de hoogste plaatsen van de planeet en worden als heilig beschouwd door de mensen die er wonen. Als top-predator wijst de aanwezigheid van deze grote kat op een gezond ecosysteem.

Sneeuwluipaarden staan bekend om hun opvallende schoonheid, met een rookkleurige vacht die getint is met crème en gele tinten en een patroon met zwarte vlekken. De vlekken worden rozetten genoemd, en elke kat heeft een patroon dat uniek is als een vingerafdruk. Deze kat is meer middelgroot in vergelijking met andere grote katten. Ze worden ongeveer 60 cm hoog op de schouder en hebben een lichaamslengte tussen 1,8-2,3 m. Hun staart kan wel 1m lang worden! Vrouwtjes kunnen ongeveer 35-40 kg wegen, terwijl mannetjes 99-45-55 kg kunnen wegen. Uniek onder de andere kattensoorten zijn hun lichtgrijze tot groenachtige ogen.

Nauwste verwanten van het sneeuwluipaard

Sneeuwluipaarden behoren tot het geslacht Panthera, samen met tijgers, leeuwen, gewone luipaarden en jaguars. Hoewel hun naam doet vermoeden dat zij nauw verwant zijn aan de gewone luipaard, zijn zij genetisch het meest verwant aan de tijger. Momenteel zijn er nog 4.000 tot 7.000 sneeuwluipaarden in het wild. Door hun ongrijpbare aard en hun habitat op grote hoogte zijn zij zeer moeilijk te vinden en te bestuderen of een preciezere schatting van hun populatie te maken. China heeft de grootste populatie van tussen de 2.000 en 2.500 sneeuwluipaarden; Mongolië komt op de tweede plaats met ongeveer 1.000 sneeuwluipaarden.

Sneeuwluipaardgewoonten

Sneeuwluipaarden communiceren met elkaar door territoriale markeringsmethoden, zoals het achterlaten van schraapsporen, uitwerpselen, het besproeien van rotsen met urine, het krabben aan bomen, en het wrijven van hun gezicht over rotsoppervlakken. In tegenstelling tot andere grote katten, kunnen sneeuwluipaarden niet brullen. Ze kunnen echter wel grommen, sissen, spugen en gniffelende geluiden maken. Tijdens het broedseizoen communiceren ze vaak met luide kreetjes die over het hele gebergte doordringen. Buiten het broedseizoen zijn sneeuwluipaarden voornamelijk solitair. Soms blijven broertjes en zusjes nog enige tijd bij elkaar nadat ze zich aan hun moeder hebben overgegeven. Deze kat is het meest actief rond zonsondergang en zonsopgang (crepusculair) en gedurende de hele nacht (nachtactief), terwijl mensen overdag actief zijn (dagactief). In gebieden waar weinig mensen zijn, kunnen sneeuwluipaarden meer overdag actief zijn.

Sneeuwluipaard Voortplanting

Het broedseizoen vindt één keer per jaar plaats tussen januari en half maart. In dit tijdsbestek vinden intense vocalisaties en markeeractiviteit plaats. De bronst bij de vrouwtjes kan tussen 2 en 12 dagen duren, en de draagtijd duurt tussen 90 en 103 dagen. De specifieke paartijd zorgt ervoor dat de jongen in de late lente of vroege zomer worden geboren en voldoende tijd hebben om sterk genoeg te worden om hun moeder tijdens de winter bij te houden. De gemiddelde grootte van een worp bedraagt gewoonlijk 2-3 jongen. De eerste 4-6 weken blijven de welpen verborgen in een hol. Daarna blijven ze 18-22 maanden bij hun moeder voordat ze op eigen houtje verder trekken. Als ze 2 of 3 jaar oud zijn, zijn sneeuwluipaarden volwassen genoeg om te paren. Geschat wordt dat wilde sneeuwluipaarden tot 10-12 jaar oud kunnen worden.

Sneeuwluipaard verspreidingsgebied

De twaalf landen die het verspreidingsgebied van het sneeuwluipaard omvatten zijn: China, India, Mongolië, Rusland, Bhutan, Afghanistan, Nepal, Kyrgyzstan, Kazachstan, Tadzjikistan, Pakistan en Oezbekistan. Ze worden over het algemeen aangetroffen op hoogtes tussen 3.000-5.400 m boven de zeespiegel. In Rusland en Mongolië kunnen ze tot op 600 meter hoogte worden aangetroffen. Patrouillerend langs bergkammen en rotspartijen, is het leefgebied van sneeuwluipaarden afhankelijk van de beschikbaarheid van prooi. Hun leefgebied kan variëren van 60 km2 tot 1.000 km2.

Aanpassingen: Warmte en behendigheid

Er zijn verschillende fysieke kenmerken van sneeuwluipaarden die hebben geholpen bij hun aanpassing aan een ruige, barre omgeving. Sneeuwluipaarden gebruiken hun lange, dikbehaarde staart niet alleen voor evenwicht als ze over richels en rotsblokken springen, maar ook om zich heen te wikkelen om zich warm te houden. Het haar op hun buik kan tot 12 cm dik zijn om hen tegen de kou te beschermen als ze door diepe sneeuw lopen. Korte voorpoten en lange achterpoten stellen de kat in staat om gemakkelijker door zijn leefgebied te klimmen. Dankzij deze poten kan de kat ook afstanden tot 15 meter over en 6 meter hoog springen! Brede poten fungeren als sneeuwschoenen, zodat de kat niet wegzakt in de sneeuw, en zorgen voor een betere grip op steile rotswanden. Vergeleken met andere grote katten hebben sneeuwluipaarden grote neusholten, die helpen om de ijskoude lucht op te warmen voordat die de longen bereikt. Verrassend genoeg is de zuurstof in het bloed van sneeuwluipaarden niet anders dan die van een huiskat, omdat ze fysiologisch zijn aangepast aan ademen op grote hoogte! Onderzoekers proberen er nog steeds achter te komen hoe ze hiermee omgaan. Volgens één theorie zouden de katten gewoon harder kunnen ademen.

Sneeuwluipaarddieet: Vlees en groenten

De belangrijkste prooien van sneeuwluipaarden zijn steenbokken en blauwe schapen. In gebieden waar niet zo veel grote prooien zijn, worden kleinere dieren zoals marmotten het hoofdvoedsel. Interessant is dat sneeuwluipaarden ook heel wat vegetatie verorberen. Hele uitwerpselen kunnen volledig uit plantaardig materiaal bestaan. Andere katachtigen eten ook wel enige hoeveelheid vegetatie, maar niet in dezelfde grote hoeveelheden als sneeuwluipaarden. Waar wilde prooien schaars zijn, vallen sneeuwluipaarden vaker vee zoals geiten en schapen aan.

Het sneeuwluipaard: Bedreigd door klimaatverandering en stropers

Sneeuwpanters staan op de Rode Lijst van de IUCN als bedreigd. Klimaatverandering is een van de milieuproblemen voor deze grote kat. Wilde dieren die zijn aangepast aan een koeler klimaat in berggebieden gaan hogerop als de temperaturen stijgen. Op grotere hoogte is er echter minder vegetatie voor wilde prooidieren, wat betekent dat er minder te eten is voor sneeuwluipaarden. Door de achteruitgang van habitats als gevolg van te veel vrij rondlopend vee dat wilde prooien verdringt, komen de katten vaker in contact met menselijke nederzettingen. In veel regio’s worden zij gedwongen op vee te jagen, omdat dit een gemakkelijke en overvloedige prooi is. Dit leidt tot het doden van katten als represaille, wanneer boze herders hun eigendom willen verdedigen, dat hun enige bron van inkomsten is. Een andere belangrijke bedreiging is stroperij. Gewild om hun luxueuze pelzen, maar ook om hun botten en organen als alternatief voor die van tijgers voor de traditionele geneeskunde, worden sneeuwluipaarden illegaal bejaagd. Een gestroopte sneeuwluipaard kan tot 75% van een gemiddeld jaarinkomen opleveren in de regio’s waar ze worden bejaagd!

Er is ook een gebrek aan bewustzijn over deze katten in het algemeen en over de manier waarop menselijke activiteiten en landgebruik van invloed zijn op deze dieren. De instandhouding van elke soort begint met voorlichting van het publiek. Hoewel de katten worden vereerd, is de steun van veel plaatselijke bewoners om ze te beschermen tegenstrijdig, omdat de prioriteit van de herders ligt bij het beschermen van hun levensonderhoud. Als natuurbeschermingsorganisaties samenwerken met herders om het verlies van vee door sneeuwluipaarden te voorkomen, zijn zij eerder bereid deel te nemen aan roofdiervriendelijke veehouderij. Organisaties als Snow Leopard Conservancy, Snow Leopard Trust, en Panthera zijn regelmatig betrokken bij onderzoek en bij het beperken van conflicten tussen sneeuwluipaarden en mensen. Nieuwe technologieën worden ingezet en getest, evenals het opzetten van alternatieve inkomstenbronnen om gezinnen te helpen extra geld te verdienen en tegelijkertijd deel te nemen aan coëxistentieprogramma’s om de soort te beschermen.

• Snow Leopard Conservancy
• Snow Leopard Trust
• Panthera

Als je sneeuwluipaarden wilt bestuderen, is het belangrijk om een beetje te weten hoe het is om in het veld te werken. De volgende onderzoekers hebben een uiteenlopende achtergrond en bieden unieke perspectieven als onderzoeker van sneeuwluipaarden.

Katey Duffey

Katey is een wildbioloog en natuurbeschermer die zowel het winter- als zomerseizoen in Mongolië heeft doorgebracht met onderzoek naar dit grote roofdier. Haar primaire doel is altijd geweest om manieren te vinden waarop deze grote katten samen kunnen leven met de mensen in het gebied. Lees hier meer over Katey.

Shannon Kachel

Shannon is een promovendus die in Kirgizië een onderzoeksproject leidt dat tot doel heeft te begrijpen hoe sneeuwluipaarden omgaan met andere grote carnivoren zoals wolven en beren. Zijn onderzoek gaat ook over het traditionele hoeden in de bergen van Tadzjikistan. Lees hier meer over Shannon.

Jan Janecka

Dr. Jan Janecka houdt zich deels bezig met de genetica van de instandhouding van sneeuwluipaarden. Hij heeft veldexpedities uitgevoerd, biologen opgeleid en genetica gedoceerd in talrijke Aziatische landen, waaronder Mongolië, China, Nepal, India en Bhutan. Lees hier meer over Jan Janecka…