In Nieuwsbrief 11 werd eerst een algemene inleiding over tilapiaziekten gegeven, gevolgd door een artikel over streptokokkose (Nieuwsbrief 12) en een overzicht van de ziekte van Columnaris (Nieuwsbrief 13). De ernst van parasitaire infecties bij tilapia neemt toe met de intensivering van de kweeksystemen. Daarom zal de nadruk van dit artikel liggen op parasitaire ziekten van tilapia en mogelijke controlemaatregelen.
Parasietenonderzoek en etiologie van de belangrijkste parasieten die tilapia treffen
Inzicht in de etiologie van parasitaire ziekten is van cruciaal belang omdat het de keuze van een mogelijke behandeling bepaalt.
In tegenstelling tot bacteriële of virale ziekten waarbij het micro-organisme tot op soortniveau moet worden geïdentificeerd alvorens een aangepaste vaccinatiestrategie kan worden toegepast, is de identificatie van parasieten tot op genusniveau over het algemeen voldoende om een doeltreffende therapeutische of profylactische strategie toe te passen. Daarom zijn de enige elementen die nodig zijn voor een effectieve parasietendiagnose op het niveau van de kwekerij een lichtmicroscoop en een basiskennis van de taxonomie, grootte en morfologie van parasieten.
Parasietendiagnose moet beginnen met een uitwendige bruto observatie van de vis om te controleren op de aanwezigheid van grotere parasieten zoals bloedzuigers en kreeftachtige copepoden. Bovendien kan een besmetting met een digene trematode worden vermoed wanneer op de huid gele of witte larven worden gezien. Vervolgens moet het onderzoek naar parasieten worden voortgezet door een huid- en kieuwschraapsel te bekijken met lichtmicroscopie bij een vergroting van X40 en X100. Bij deze vergrotingen kunnen de typische vorm en bewegingen van protozoaire ciliaten zoals Trichodina en Ichthyophthirius multifiliis, de aanwezigheid van inerte en ondoorzichtige Amyloodinium trophonts, of de aanwezigheid van monogene parasieten worden waargenomen. Evenzo kan de aanwezigheid van metacercarieën van digenean trematoden in een huidgrub worden aangetoond door observatie van een vers uitstrijkje onder lichtmicroscopie.
Als de identiteit van de parasiet eenmaal is vastgesteld, wordt de ernst van een parasietenbesmetting beoordeeld aan de hand van het aantal parasieten dat elke vis treft. Over het algemeen is de aanwezigheid van één of een klein aantal individuele parasieten per vis niet alarmerend. De aanwezigheid van een massaal aantal parasieten op elke vis kan echter een reële bedreiging voor de vispopulatie vormen en zou onmiddellijke actie vereisen.
Routinescreening op parasieten is dan ook een belangrijk onderdeel van een goed gezondheidsbeheer en moet regelmatig worden uitgevoerd, zodat indien nodig snel kan worden ingegrepen. Parasieten die tilapia aantasten kunnen in verschillende hoofdgroepen worden ingedeeld: protozoaire ciliaten, dinoflagellaten, monogene en digene trematoden, copepoden van schaaldieren en hirudidae. De volgende tabel geeft een korte beschrijving van enkele van de ernstigste parasieten bij tilapia.
|
Illustratie van de belangrijkste parasieten bij tilapia, de bijbehorende klinische verschijnselen, epidemiologie en mogelijke behandelingen
|
||||
| PARASIETEN | Ziekteverschijnselen | Epidemiologie / risicofactoren | Mogelijke behandelingen | |
|---|---|---|---|---|
| Ciliaten | Trichodina spp. (Trichodina in kieuwen nat gemonteerd) |
Erratisch zwemmen Geopend operculum Schrapen tegen wanden Uit water springen Erosie van vinnen, huidzweren Kieuwhyperplasie | Massale sterfte in broed- en kweekfasen | Zoutbad Formalinbad Hsup2;O² bad KMnO4 bad |
Ichthyophthirius multifilis (Ich op huid nat) |
verschijning van witte vlekken op huid dik slijm op huid groeistoornissen en sterfte | Het ernstigst in larvale stadia Probleem in recirculatiesysteem | Herhaald formalinebad Verhoogd zoutgehalte | |
| Dinoflagellaten | Amyloodinium spp. (Trophont in kieuwfilament) |
Verminderde eetlust Flitsen Ophoping van slijm | Brak water 10-15 ppt Komt niet voor in zoet water | H2O&2bad |
| Trematoden | Digenena (Clinostomum spp) Metacercariae van nat beslag van spier) |
Grubs (geel of wit) op de huid. Huidbloedingen en sterfte bij massale penetratie van de parasiet | Komt voor bij vijverkweek wanneer slakken en vogels aanwezig zijn | Verwijder of roei slakken uit de vijver Voorkom toegang van vogels tot de boerderij |
Monogene Dactyolgyrus spp (Adult on skin wet mount) |
Donkere huid Vin erosie Overmatig slijm Snelle beweging van operculum Vermagering bij jonge vis | Jonge- en vingerlingstadium | Formalinbad H2O2-bad | |
Argulus sp. (volwassen van vissenhuid) |
huidirritatie Verlies van conditie Geassocieerde secundaire bacteriële infectie van de huid | Zwaar bij larvale stadia en vingerlingen | Organofosfaten | |
| Schaaldieren Copepoden | Lernea spp. (volwassen van vissenhuid) |
Rub tegen zijkanten van bak Witachtige vlekken van opgekrulde wormen ingebed in de huid | Kan invloed hebben op voortplanting in de bek | Organofosfaten |
| Hirudidae | Bloedzuigers (volwassen op huid van vis) |
Hoge aantal bloedzuigers op een volwassen vis veroorzaakt bloedarmoede | Zwaar in een vroeg stadium Een vis die al verzwakt is door een andere ziekte | Organofosfaten |
Epidemiologie en risicofactoren voor parasitaire ziekten bij tilapia
Parasieten maken deel uit van het normale milieu. Er zijn verschillende factoren die de prevalentie en de ernst van een parasitaire ziekte beïnvloeden. Deze factoren zijn biologische factoren die rechtstreeks verband houden met de tilapia en milieufactoren die verband houden met het waterlichaam en het kweeksysteem.
Biologische factoren:
- Leeftijd: Wat voor vissen in het algemeen geldt, geldt ook voor tilapia in het bijzonder: Jongere vissen zijn vatbaarder dan volwassen. Zo zijn pas uitgekomen en jonge tilapia uiterst gevoelig voor protozoaire parasieten. In deze stadia moet bijzondere aandacht worden besteed aan het screenen op parasieten om een maximale overleving te garanderen.
- Stress: Kweekmethoden zoals overbezetting en veranderingen in de waterkwaliteit kunnen het immuunsysteem van de tilapia aantasten en hem vatbaarder maken voor parasietenplagen. Het aantal parasieten op verzwakte vissen zal onvermijdelijk toenemen. Parasietenplagen kunnen ertoe leiden dat de vispopulatie vatbaarder wordt voor secundaire bacteriële of virale infecties, rechtstreeks via huidbeschadiging of door fysiologische vermoeidheid of immunosuppressie teweeg te brengen. Omgekeerd is het gebruikelijk parasieten waar te nemen bij vissen die primair besmet zijn met een bacteriële ziekte zoals Streptokokkose.
- Voeding: Een ontoereikende voeding kan het immuunsysteem van de vissen ondermijnen en een hoge parasitaire belasting niet verdragen. De eerste voeding en de voeding in het beginstadium zijn bijzonder belangrijk om de vissen te helpen een parasitaire besmetting te overleven.
- Hoge bezettingsdichtheid: Hoge bezettingsdichtheden veroorzaken stress en vergemakkelijken de overdracht van parasieten. Rechtstreekse overdracht van vis op vis wordt gebruikt door protozoaire ciliaten en monogene trematoden. In populaties met een hoge bezettingsdichtheid is het voor de parasiet veel gemakkelijker om een gastheer te vinden, waardoor de parasiet zich ook sneller en doeltreffender kan voortplanten.
Milieufactoren:
- Zoutgehalte: Aangezien sommige parasieten alleen in brak water overleven en andere alleen zoet water verdragen, is het zoutgehalte een belangrijke factor die van invloed is op de aantasting door een specifieke parasiet. Zo kunnen dinoflagellaten, zoals Amyloodinium spp., alleen in brak en marien water overleven; deze parasiet komt dan ook niet in zoet water voor. Sommige soorten Trichodina kunnen daarentegen alleen zoet water verdragen en sterven al bij een zoutgehalte van 5ppt in het water.
- Waterkwaliteit: Parameters van slechte waterkwaliteit, zoals veel organisch materiaal, veel ammoniak, weinig opgeloste zuurstof en een hoge bacteriële belasting, kunnen een suboptimale omgeving creëren die stressvol kan zijn voor de vissen en kan leiden tot een hogere incidentie van parasitaire uitbraken.
- Kweeksysteem: Elk kweeksysteem heeft zijn eigen kenmerken. Zo zijn tanks of kooien, waarin vissen in hoge dichtheden worden gehouden, een goede omgeving voor de overdracht van ectoparasieten met een directe levenscyclus, zoals monogene trematoden. Aarden vijvers vormen een complexer milieu met vegetatie waarin parasieten zoals kreeftachtige roeipootkreeftjes of bloedzuigers eieren kunnen leggen. De modder kan een reservoir zijn voor cysten van dinoflagellaten zoals Amyloodinium of ongewervelde dieren die als tussengastheer fungeren, zoals slakken voor digenean trematoden. Hoe groter de vijver, hoe moeilijker het is om de parasietenpopulatie onder controle te houden, aangezien de vijver meer openstaat voor vispredatoren die eieren en andere parasietenstadia kunnen uitzetten. Recirculatiesystemen hebben hun eigen problemen met betrekking tot parasitisme: door de ophoping van sedimenten en de trage waterverversing bevorderen recirculatiesystemen ook de groei en de concentratie van parasieten. Daarom is bijzondere waakzaamheid geboden bij het uitzetten van vis of viseieren in deze systemen.
Preventieve maatregelen en mogelijke behandeling voor parasitaire ziekten bij tilapia
We zeggen vaak dat voorkomen beter is dan genezen voor virale en bacteriële ziekten. Dit gezegde gaat ook op voor parasieten. Aangezien deze organismen deel uitmaken van het normale vismilieu, is voorkomen onmogelijk en moeten we leren ermee te leven. De aard van de parasieten kan variëren naar gelang van het kweeksysteem en het land. Daarom is een routinematige parasietenscreening van gezonde en zieke vissen een belangrijk onderdeel van de preventiestrategie, om te begrijpen welke parasieten in een bepaalde kwekerij in de gaten moeten worden gehouden.
- De leeftijd en de fysiologische conditie van de vissen: Jonge exemplaren zijn gevoeliger voor chemische behandeling dan volwassen exemplaren en kunnen een vergelijkbare concentratie chemische stof niet verdragen.
- De beschikbaarheid van zuivere zuurstof of beluchting tijdens de behandeling: Tijdens sommige van de chemische behandelingen, zoals een formalinebad, vermindert de concentratie van opgeloste zuurstof die in het water aanwezig is. Bijgevolg is het noodzakelijk dit te compenseren door kunstmatige zuurstofvoorziening van het water.
- Het type kweeksysteem: Een sterk geconcentreerde behandeling kan worden uitgevoerd met behulp van een zeildoeksysteem op een kooi, maar dit wordt onpraktisch en niet economisch wanneer het wordt toegepast op een groot waterlichaam zoals een vijver. In dergelijke systemen moeten lagere doses van de chemische stof voor een langere duur van onderdompeling worden getest.
Daarom moet elke behandeling op kleine schaal worden geëvalueerd op veiligheid en doeltreffendheid voordat ze op het niveau van het bedrijf wordt toegepast. Bovendien mag niet uit het oog worden verloren dat de toepassing van om het even welke chemische behandeling ongewenste neveneffecten kan hebben. Zout water bijvoorbeeld is een doeltreffende behandeling tegen protozoaire ciliaten; wanneer zeewater echter zonder filtratie in de kwekerij wordt gepompt, kunnen ongewenste bacteriële pathogenen worden geïntroduceerd. Bovendien moet formaline, een andere mogelijke chemische behandeling voor protozoaire ciliaten, met voorzichtigheid worden toegepast in vijvers omdat het plankton kan doen afsterven.
Ten slotte moeten eenvoudige gezondheidsbeheermaatregelen zoveel mogelijk worden toegepast om de introductie en verspreiding van parasieten op het bedrijf te beperken. Vóór de introductie van nieuwe vissen in een kwekerij of tijdens de overdracht van de ene eenheid naar de andere, moeten de vissen een profylactische behandeling tegen parasieten krijgen. Bovendien moet de kweekapparatuur gescheiden worden gehouden tussen de verschillende eenheden van de kwekerij om horizontale verspreiding van parasieten te voorkomen. Na elke cyclus moeten de visverblijven naar behoren worden gereinigd en gedesinfecteerd om de opeenhoping van parasieten van de ene cyclus naar de volgende te beperken. Aangezien gestresste vissen vatbaarder zijn voor parasieten, moet elke kweker er alles aan doen om de stress zo laag mogelijk te houden, vooral tijdens en na elke gebeurtenis of procedure die stress veroorzaakt, zoals transport, behandeling, een seizoensverandering en/of een verandering in de waterkwaliteit.
juni 2007
Geef een antwoord