Monsters Are Real…

Ze zien er alleen een beetje anders uit in het daglicht.

“HIC SUNT DRACONES.”

Deze uitdrukking wordt uit het Latijn vertaald als “hier zijn draken.” Het staat geëtst op de oostkust van Azië op een van de oudste aardglobe kaarten, de Lenox Globe, daterend uit 1510.

Hoewel de zin zelf slechts op één ander historisch artefact voorkomt, een globe uit 1504 gemaakt van een struisvogelei, zijn de afbeeldingen van monsters en mythologische beesten gebruikelijk op vroege kaarten. Ze duiken het vaakst op in de onontgonnen gebieden van de oceanen, om aspirant-ontdekkingsreizigers te waarschuwen voor de gevaren van deze onbekende gebieden.

Olaus Magnus’ Cart Marina. Opgesteld 1527-39. 2e editie via World Digital Library. http://dl.wdl.org/3037.png

Een van de beroemdste van deze kaarten is de Carta Marina van Olaus Magnus, getekend in 1527-39. Het is een gedetailleerde kaart van Scandinavië – een van de oudste ooit gemaakt – waarop de Noorse Zee zo vol monsters zit dat het onmogelijk lijkt deze wateren ongeschonden te ontvluchten.

Magnus (1490-1557) was de katholieke aartsbisschop van Zweden en een vooraanstaand historicus. Zijn reizen brachten hem verder naar het noorden dan alle andere Europese intellectuelen uit zijn tijd, waardoor zijn verslagen en publicaties een grote geloofwaardigheid kregen. In 1555 publiceerde Magnus Historia de Gentibus Septentrionalibus (“Een beschrijving van de noordelijke volkeren”), waarin niet alleen de geschiedenis, gewoonten en geloofsovertuigingen van de Scandinavische volkeren werden beschreven, maar ook de wezens die op Carta Marina werden gevonden, werden herdrukt en beschreven. Zijn aanzien en reputatie zorgden voor een wijdverbreide acceptatie van zijn verhalen.

Physeter, of Leviathan, uit Magnus, Olaus. Historia de Gentibus Septentionalibus (1555). http://biodiversitylibrary.org/page/41862918

Olaus’ beschrijvingen en tekeningen werden eeuwenlang herhaaldelijk en met weinig tot geen aanpassingen gekopieerd door historische titanen als Conrad Gessner (wiens Historia Animalium, vol met Magnus’ tekeningen, het eerste moderne zoölogische werk is dat alle bekende dieren probeert te beschrijven), Edward Topsell, Ulisse Aldrovandi en John Jonstonus. Een dergelijke herbestemming zorgde ervoor dat deze wezens in de publieke opinie werden opgenomen als de waarheid. En door de eeuwen heen werden ook veel nieuwe monsters aan de mix toegevoegd.

Sea Serpent, naar Magnus. Jonstonus, Joannes. Historiae naturalis de quadrupetibus libri. 1650. http://biodiversitylibrary.org/page/44040030.

Het scheppen van mythen uit de werkelijkheid

Waar komen de verhalen over monsters in de eerste plaats vandaan? Waren het gewoon sprookjes die werden verzonnen om nieuwsgierige geesten en kleine kinderen angst aan te jagen?

Henry Lee, die uitvoerig heeft geschreven over zeewezens en monsters, benadrukte dat veel klassieke monsters niet louter mythen zijn. In zijn publicatie Sea Fables Explained (1883) schreef hij: “…de beschrijvingen door schrijvers uit de oudheid van zogenaamde ‘fabuleuze wezens’ zijn eerder vervormde portretten dan verzonnen onwaarheden, en er is nauwelijks een van de monsters uit de oudheid dat niet zijn prototype heeft in de natuur van vandaag.”

Hydra, naar Gessner. Aldrovandi, Ulisse. Serpentum, et draconum historiæ libri duo. 1640. http://biodiversitylibrary.org/page/41765441.

Hoe zijn deze “vervormde portretten” tot stand gekomen? In de jaren 1500 was de uitgebreide Europese verkenning van de oceanen nog beperkt en de fauna die deze plaatsen tot haar thuis behoorde bleef vrijwel onbekend. Publicaties van Magnus en degenen die hem volgden vertegenwoordigden enkele van de eerste pogingen om deze dieren systematisch samen te brengen en te beschrijven. Vaker wel dan niet, kwam hun informatie niet van waarnemingen uit de eerste hand, maar van zeelieden verslagen van mysterieuze ontmoetingen terwijl ze op zee waren. Minder vaak voedden ook de ontbindende resten van een aangespoeld karkas het vertrouwen in het bestaan van deze verschrikkelijke beesten.

Zeelieden, of die ongelukkige strandgangers die de pech hadden op een rottende reuzenhaai te stuiten, hadden geen ervaring met dergelijke wezens. Dus verklaarden zij hen met datgene waarmee zij wel ervaring hadden – mythen en legenden. Als ze hun verhalen opfleurden met wat verfraaiingen, werd het verhaal alleen maar beter. En zo werd een roeivis een 200 voet lange zeeslang. Een reuzeninktvis werd een bloeddorstige kraken. Een lamantijn werd een zeemeermin. Olaus en anderen zoals hij slokten de verhalen op en publiceerden ze naast authentieke soorten. Hoe meer de verhalen circuleerden en gepubliceerd werden, hoe groter de kans dat mensen wat ze zagen verwarden met een monster. En zo ging de cyclus door.

“Sea Devil.” Gessner, Conrad. Historia Animalium. 2e ed. (1604). http://biodiversitylibrary.org/page/42166652.

De sfeer van die tijd voedde ook de bereidheid van mensen om dergelijke verhalen te geloven. De jaren 1500 stonden bol van het bijgeloof. De wetenschappelijke revolutie zou pas later in de zeventiende eeuw op gang komen. Er was geen scheiding tussen magie en werkelijkheid – die twee vielen gewoon samen. Er was dus geen reden waarom mythische beesten niet echt konden zijn. En zelfs toen wetenschappers de wetenschappelijke methode begonnen te omarmen, hadden zij nog steeds moeite om het vroegere geloof in het bovennatuurlijke te verenigen met de wetenschap. Het zou honderden jaren van toegewijde wetenschappelijke studie en onderzoek vergen om de klassieke en gangbare opinie omver te werpen. In het geval van sommige wezens (zoals zeeslangen) zijn er nog steeds waarnemingen en vragen over de echtheid.

Draak. Aldrovandi, Ulisse. Serpentum, et draconum historiæ libri duo. 1640. http://biodiversitylibrary.org/page/41765475.

Zijn Monsters Echt?

Dus wat is de moraal van het verhaal? De dieren die de inspiratiebron vormden voor huiveringwekkende verhalen als de zeeslang, de leviathans en de hydra, en voor authentieke verhalen over zeemeerminnen en de kraken, bestaan echt. Ze hebben alleen wat creatieve verfraaiingen gekregen (en soms schaamteloze artistieke fraude) in de loop van de tijd. En in een wereld die zich net begon af te keren van bijgeloof, maar nog steeds geneigd was elementen van mystiek te omarmen, is het niet verwonderlijk dat de verhalen werden aanvaard. Wie houdt er trouwens niet van een goed monsterverhaal?

Pumpkins die je kunt snijden uit de BHL patronen, gebaseerd op historische monsterafbeeldingen! Koop ze vandaag nog!

Monsters Are Real…Learn More!

• Volg deze week onze blog en #bhlMonstersRreal op Twitter en Facebook (of ga direct naar BHL’s Twitter en Facebook) terwijl we de verhalen, mensen, boeken en dieren verkennen die de inspiratiebron vormden voor enkele van de meest legendarische monsters uit de geschiedenis.
• Bekijk de boeken die deze overtuigingen hebben aangewakkerd in de BHL Monsters Are Real-collectie.
• Geniet van eeuwenoude monsterafbeeldingen in onze Flickr-collectie.
• Zie een aantal van onze favoriete monsters tot leven komen op de Tumblr van de Smithsonian Libraries.
• Finish, ontvang gratis pompoensnijpatronen geïnspireerd op een aantal van onze favoriete historische tekeningen. Zie ze dansen op YouTube! Deel je uit BHL gesneden pompoenen met ons op Twitter en Facebook en wij zullen ze opnieuw delen! Ze zorgen voor een griezelig leuke tijd!