Is angst de ontbrekende fase van rouw?

Foto’s van Jennifer Loeber

De wetenschap vertelt ons dat angst, net als andere geestelijke gezondheidsproblemen, vaak ontstaat of verergert na grote veranderingen in het leven, goede (afstuderen, huwelijk, een nieuwe baan) of slechte (echtscheiding, financieel verlies, ernstig letsel). En aan de top van de schaal van stressvolle levensgebeurtenissen – een echt ding genaamd de Holmes-Rahe Life Stress Inventory, die gebeurtenissen rangschikt naar hun traumatisch potentieel in “levensveranderingseenheden” – is de dood van een dierbare.

Hoezeer we ons ook proberen voor te bereiden op verlies, er is maar zoveel wat we kunnen doen om ons schrap te zetten voor de mentale en emotionele impact van rouw – vooral wanneer de “vijf fasen” die we hebben geleerd te verwachten, onvolledig zijn. Angst is een echte en ondergewaardeerde fase van rouw, zegt de in Los Angeles gevestigde therapeut Claire Bidwell Smith, LCPC. Bidwell Smith kreeg paniekaanvallen nadat haar ouders aan kanker waren overleden toen ze achttien en vijfentwintig jaar oud was, en ze is een expert geworden in rouwgerelateerde angst. Met behulp van technieken om veerkracht op te bouwen, zoals mindful mediteren en expressief schrijven, helpt Bidwell Smith mensen angststoornissen te overwinnen die ontstaan in de nasleep van verlies, wat het onderwerp is van haar nieuwe boek, Anxiety: The Missing Stage of Grief, uit september 2018.

Why Anxiety Is the Missing Stage of Grief-and How to Overcome It

Door Claire Bidwell Smith, LCPC

Mensen vragen me de hele tijd hoe ik het werk doe dat ik doe. Ik ben al meer dan tien jaar een rouwtherapeut, en het antwoord is simpel: Ik zie zoveel schoonheid in verlies. Iemand verliezen van wie we houden is een van de moeilijkste dingen die we in ons leven zullen meemaken, maar het verdriet dat we als gevolg daarvan ondergaan kan transformerend werken – verdriet is tenslotte de ultieme weerspiegeling van liefde.

Hoewel, dit is gemakkelijk voor mij om te zeggen twintig jaar na mijn eigen persoonlijke verliezen en na zovele jaren anderen te hebben geholpen. Wanneer je zelf in de greep bent van verdriet, is het niet altijd zo gemakkelijk om de schoonheid te zien. De veelheid aan emoties die gepaard gaan met een groot verlies kan volledig overweldigend zijn. Verdriet, woede en verwarring kunnen je dagen overheersen – dit zijn de algemeen bekende symptomen van rouw. Toch is er nog een symptoom, dat vaak over het hoofd wordt gezien, dat met verlies gepaard gaat: angst.

Het is begrijpelijk dat verlies angst veroorzaakt. Wanneer we een belangrijk iemand verliezen, worden we herinnerd aan onze sterfelijkheid en aan hoe weinig controle we hebben over ons leven. Dit kan een duizelingwekkend besef zijn. We kunnen bang worden dat we nog meer verlies zullen meemaken of dat we zelf binnenkort ook zullen sterven. Al deze gevoelens en angsten kunnen vreemd en zeer overweldigend aanvoelen. En veel mensen begrijpen het verband tussen hun verdriet en hun angst niet totdat ze echt lijden en hulp nodig hebben.

“Verdriet, woede en verwarring kunnen je dagen overheersen – dit zijn de algemeen begrepen symptomen van verdriet. Maar er is nog een symptoom, dat vaak over het hoofd wordt gezien, dat gepaard gaat met verlies: angst.”

Ik had mijn eerste paniekaanval op mijn achttiende, rond dezelfde tijd dat mijn moeder stierf aan kanker, en het was pas jaren later dat ik de puntjes op de i zette en mijn angst koppelde aan het verlies van mijn moeder. Later, in mijn carrière als therapeut, begon ik artikelen te schrijven over rouw-gerelateerde angst, en het duurde niet lang voordat mijn kantoor gevuld was met cliënten die vergelijkbare symptomen ervoeren: paniekaanvallen, hypochondrie, sociale fobieën, en een constant onderliggend gevoel van angst-allemaal na het meemaken van een belangrijk verlies. Voor sommige van mijn cliënten was dat verlies recent; voor anderen was het verlies tientallen jaren oud. En sommigen van hen hadden angst ervaren voor het verlies, maar velen ook niet. Hoe dan ook, ze waren wanhopig op zoek naar hulp.

In mijn werk om mensen te helpen hun rouwgerelateerde angst te overwinnen, doe ik verschillende dingen. Ik ben ervan overtuigd dat een groot deel van de angst is geworteld in onverwerkt verdriet, dus ook al doe ik veel werk rond de angst zelf, ik vind dat het ook belangrijk is om terug te gaan en verschillende aspecten van het verlies te traceren die een persoon nog niet volledig heeft verwerkt.

De meeste mensen met wie ik werk, uiten veel verwarring over de beroemde vijf stadia van rouw van Elisabeth Kübler-Ross: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie, aanvaarding. Ze zijn bang dat ze het rouwproces helemaal verkeerd hebben aangepakt, dat ze de formule niet goed hebben gevolgd, of dat ze een fase hebben overgeslagen of te lang in een andere fase zijn blijven hangen.

“De vijf fasen zijn oorspronkelijk geschreven voor mensen die stervende zijn, niet voor mensen die rouwen, en daardoor sluiten de fasen niet organisch aan bij de emoties die iemand ervaart na een verlies.”

Ik neem de tijd om hen eraan te herinneren dat de vijf fasen oorspronkelijk zijn geschreven voor mensen die stervende zijn, niet voor mensen die rouwen, en daardoor sluiten de fasen niet organisch aan bij de emoties die iemand ervaart na een verlies. In feite zijn er elementen van rouw die nog steeds worden onderzocht, angst is een van hen.

Ik geloof dat er een zeer reëel proces van rouw is, maar ik denk dat het er voor elk individu anders uitziet. Ik denk dat iedereen zijn eigen golven van verdriet en woede, angst en spijt moet doorzeven. En bovenal geloof ik dat het deel van het rouwproces dat de meeste genezing kan brengen is wanneer we manieren kunnen vinden om verbonden te blijven met onze geliefden in plaats van het gevoel te hebben dat we ze moeten loslaten.

Het is logisch dat verlies angst veroorzaakt. Het verlies van iemand van wie we houden is een van de moeilijkste dingen die we ooit in ons leven zullen meemaken. De impact van verlies dringt door op alle gebieden van ons leven en kan ons vaak tot stilstand brengen. De dood herinnert ons eraan dat ons leven niet anders dan onzeker is, en dat alles in een oogwenk kan veranderen. Het is een ervaring die anders is dan alle andere. En het is er een waar we ons niet echt op kunnen voorbereiden, hoe hard we het ook proberen.

“We zullen nooit over de dood van iemand die we liefhebben heen komen, maar we kunnen er wel mee leren leven.”

Als we dit eenmaal kunnen erkennen en beginnen met het werk dat rouw van ons vraagt, kunnen we genezen. En het goede nieuws over angst is dat als je eenmaal begrijpt hoe het werkt en een paar hulpmiddelen leert om ermee om te gaan, het vrij gemakkelijk te hanteren is. Na de rouwverwerking werk ik met mijn cliënten samen om greep te krijgen op hun angst met behulp van meditatie, yoga en cognitieve gedragsveranderingen. De combinatie van deze hulpmiddelen samen met een diepe rouwverwerking stelt de meeste mensen in staat om terug te keren naar een vredige en meer vervulde manier van leven.

In rouw moeten we een pad bewandelen van vuur en pijn, van diep verdriet en verlammende angst om aan de andere kant te komen, naar een plaats waar we de schoonheid kunnen ervaren die het leven te bieden heeft en een hernieuwde waardering kunnen vinden voor onze tijd hier.

Door deze reis te begrijpen en te stoppen om de balans op te maken van wat het betekent om in deze wereld te leven en te sterven, kunnen we vrediger aan de andere kant tevoorschijn komen, getransformeerd tot een persoon met meer mededogen en empathie, niet alleen voor de wereld in het algemeen, maar ook voor onszelf.

We zullen nooit over de dood van iemand die we liefhebben heen komen, maar we kunnen ermee leren leven. We kunnen leren op nieuwe manieren contact te maken met onze verloren dierbaren, we kunnen onszelf bevrijden van angst, en we kunnen ons weer openstellen voor de wereld.

Claire Bidwell Smith is schrijfster en therapeute in Los Angeles. Anxiety: The Missing Stage of Grief is haar derde boek over rouw en verlies, na The Rules of Inheritance en After This.