Wij zullen met plezier enkele van de belangrijkste componenten van het postmoderne perspectief samenvatten. Maar wees gewaarschuwd: dit is een ingewikkeld onderwerp. Het zou bijvoorbeeld moeilijk zijn om de “voornaamste filosofen” te noemen die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van postmoderne ideeën. Dat komt omdat het postmodernisme niet de uitvinding is van een bepaald individu of een groep individuen. In een zeer reële zin is het de culminatie van meer dan twee eeuwen modern seculier denken.

Er is een grote verscheidenheid aan meningen over het postmodernisme en zijn culturele betekenis. Waarnemers hebben zelfs verschillende ideeën over wanneer het moderne tijdperk eindigde en het postmoderne begon. De christelijke geleerde Thomas Oden (in Two Worlds: Notes on the Death of Modernity in America and Russia) zegt dat het moderne tijdperk precies 200 jaar heeft geduurd: van de val van de Bastille in 1789 tot de val van de Berlijnse Muur in 1989. Architectuurcriticus Charles Jencks (The Language of Postmodern Architecture) meent dat het postmoderne tijdperk begon op 15 juli 1972, toen de Pruitt-Igoe woningbouw in St. Louis – een toonbeeld van rationalistisch en utilitair design – werd opgeblazen door demonstranten die het onbewoonbaar en mensonterend vonden. Andere deskundigen traceren het begin van het postmodernisme tot de tegencultuurbeweging van de jaren 1960. Deze deskundigen wijzen de “studentenrevolutie” van 1968 aan als een cruciaal keerpunt.

In werkelijkheid gaan de wortels van het postmoderne denken veel verder terug dan dit. Je zou kunnen zeggen dat het allemaal begon met de 18e eeuwse Verlichting. Verlichtingsdenkers als Locke, Hobbes, Spinoza, Voltaire en Jefferson verwierpen het bovennaturalisme van het premoderne tijdperk (dit is de naam die vaak wordt gegeven aan de periode van de westerse geschiedenis die werd gedomineerd door het christendom en het classicisme). Zij verdedigden het idee dat alleen de menselijke rede in staat is elke vraag te beantwoorden en elk probleem op te lossen. Dit was het begin van de moderne tijd.

De Verlichting leidde tot twee reacties. In de 19e eeuw verzette de Romantiek, geïllustreerd in het werk van Kant, Rousseau, Byron, Shelley en Goethe, zich tegen het rationalisme van de Verlichting. Deze schrijvers benadrukten de emoties als de sleutel tot menselijke voldoening. In de 20e eeuw kwamen existentialisten als Sartre, Camus en Heidegger in opstand tegen het mechanistisch materialisme van Hegel, Marx en Darwin. Zij stelden dat de objectieve werkelijkheid “absurd” is en bevorderden het idee dat betekenis een zuiver particulier en persoonlijk fenomeen is. De Romantiek en het existentialisme baanden de weg voor het postmodernisme. Zij deden dit door het concept van de absolute waarheid te ontmantelen en het relativisme tot een geëerde plaats in het centrum van de populaire cultuur te verheffen.

De essentie van het postmodernisme is dus een verwerping van de beweringen van de Verlichting betreffende de preëminentie van de rede. Dit wordt gesymboliseerd door de val van de Berlijnse Muur, omdat het marxisme een rationeel en materialistisch gebaseerd systeem is. Evenzo was de woningbouw Pruitt-Ingoe “wetenschappelijk” opgezet en uitgevoerd, en om die reden was de vernietiging ervan karakteristiek “postmodern”. Hetzelfde kan gezegd worden van de tegenculturele beweging van de jaren zestig: net als de romantici en existentialisten legden de hippies en radicalen de nadruk op relativisme en maakten zij de persoonlijke ervaring tot toetssteen van zin en betekenis. Ook andere factoren hebben bijgedragen tot de teloorgang van het rationalisme van de Verlichting – bijvoorbeeld pluralisme, multiculturalisme, en ontwikkelingen in de wereld van de wetenschap, zoals kwantumfysica en niet-Euclidische geometrie, die lijken te suggereren dat de werkelijkheid zelf niet rationeel is.

Christendom heeft geen ruzie met postmodernisme waar het rationalisme betreft. Beide wereldbeelden ontkennen dat de menselijke rede alle problemen van de mens kan oplossen. Maar zij botsen over de kwestie van de absolute waarheid. Christenen zeggen dat de absolute waarheid aan de mens is gegeven door openbaring. Postmodernisten, daarentegen, ontkennen het bestaan van zowel waarheid als openbaring. Zij verwerpen ook elk denksysteem dat, zoals het rationalisme, beweert een sleutel te verschaffen tot de zin van het bestaan in zijn geheel. In het postmoderne jargon worden dergelijke systemen of wereldbeelden afgedaan als louter “vertellingen”. Ze worden soms ook omschreven als “universele of totaliserende vertogen” of “sociale en linguïstische constructies.”

Auteur Gene Veith vat dit alles samen door te zeggen: “Postmodernisme is een wereldbeschouwing die alle wereldbeschouwingen ontkent.” Het is een filosofie die alle alomvattende systemen doet exploderen zonder aan te bieden om er iets nieuws voor in de plaats te bouwen. In plaats van doel, ontwerp, logica en betekenis bevestigt en omarmt het onzekerheid, anarchie, chaos en toeval. Zij beschouwt elke poging om orde in de wereld of het menselijk leven aan te brengen als louter voorlopig en willekeurig. Het beweert dat “waarheid” kan variëren van persoon tot persoon en van groep tot groep.

Voor verder inzicht in dit onderwerp, raden wij u aan het boek Postmodern Times: A Christian Guide to Contemporary Thought and Culture. Dit boek, uitgegeven door Crossway Books, is verkrijgbaar via ons ministerie en kan worden besteld via onze
Online Store.

Als u denkt dat het nuttig kan zijn om uw vragen uitgebreider te bespreken met een lid van ons team, bel ons dan. Focus on the Family heeft een staf van pastorale adviseurs die u graag telefonisch te woord staan.

Bronnen
Als een titel momenteel niet beschikbaar is via Focus on the Family, raden wij u aan een andere winkelier te gebruiken.

Postmodern Times: A Christian Guide to Contemporary Thought & Cultuur

He Is Not Silent: Preaching in a Postmodern World

TrueU

Focus on the Family’s The Truth Project

Referrals
Christian Research Institute

LeeStrobel.com

Articles
Absolute Truth