Het Byzantijnse Rijk

Rond het jaar 300 kon het Romeinse Rijk zijn lange grenzen en verafgelegen buitenposten niet langer controleren. Nadat Constantijn I het overnam, verdeelde hij het Romeinse Rijk in oost en west. De oostelijke helft werd het Byzantijnse Rijk, dat 1000 jaar standhield. Het was de enige “georganiseerde staat” ten westen van China die vanaf de oudheid tot het begin van de moderne tijd ononderbroken bleef bestaan.

Byzantijns

Eerdere geschiedenis

Op zoek naar een plek om een “nieuw Rome” te bouwen in het oosten, koos Constantijn I in 330 voor een oude Griekse plaats die bekend stond als Byzantium. Een kleine Griekse stad bloeide daar al lang. Dit “nieuwe Rome” werd Constantinopel (nu Istanbul), het centrum van het Byzantijnse Rijk.

Burgers van het Byzantijnse Rijk zagen zichzelf zowel als Romeinen als Christenen. De officiële taal was Latijn, maar velen spraken Grieks.

Terwijl het West-Romeinse Rijk uiteenviel door interne conflicten en voortdurende invasies, breidde het Byzantijnse Rijk zich uit en bloeide. Byzantine had veel geografische voordelen, waaronder een kortere grens met Europa. Constantinopel had ook een strategische ligging aan de Straat van Bosporus. Deze smalle doorgang verbond de Egeïsche Zee met de Zwarte Zee en scheidde de continenten Europa en Azië. Deze ligging maakte Constantinopel gemakkelijk te verdedigen en een uitstekend centrum voor de handel tussen oost en west.

Het Byzantijnse Rijk bouwde op zijn geografische voordelen voort voor een sterk leiderschap, interne stabiliteit en grote rijkdom. Geregeerd door het Romeinse recht, werd het een rijk centrum van kunst, literatuur en geleerdheid.

Justinianus I

Een van de bekendste heersers van het Byzantijnse Rijk was Justinianus I. Hij kwam in 527 aan de macht en regeerde tot zijn dood in 565. Hij breidde het rijk uit tot het grootste deel van het gebied rond de Middellandse Zee. Hij zag toe op de bouw van een prachtige koepelvormige kathedraal, de Hagia Sophia (“Kerk van de Goddelijke Wijsheid”). Justinianus hervormde ook het Romeinse recht op een manier die later het moderne Europese en internationale recht zou beïnvloeden.

Na Justinianus

Justinianus moest grote sommen geld lenen om zijn oorlogen te kunnen voeren. Hij liet na zijn dood veel schulden achter. Heersers die na hem kwamen moesten burgers zwaar belasten om het rijk te onderhouden. En het keizerlijke leger had moeite om het door Justinianus veroverde gebied vast te houden.

Perziërs en Slaven bedreigden de Byzantijnse grenzen in het Oosten en Noorden. In het zuiden namen legers die zich uitbreidden in naam van de nieuwe religie van de Islam Syrië in en holden de Byzantijnse grenzen verder uit.

Godsdienst, kunst en architectuur in het Byzantijnse Rijk

Het christendom nam in het Byzantijnse Rijk een bijzondere vorm aan: de Oosters-Orthodoxe Kerk. Missionarissen wonnen bekeerlingen onder Slavische volkeren. De kerk inspireerde een groot aantal kunstwerken, zoals verluchte manuscripten en iconen, die later de kunst in West-Europa zouden beïnvloeden.

De Gouden Eeuw

In de jaren 900 en 1000 brak voor de Byzantijnen een periode van relatieve rust en welvaart aan, die als de “gouden eeuw” werd beschouwd. Het rijk had wat grondgebied verloren. Dat betekende dat de heersers zich meer konden richten op het uitbreiden van handel en rijkdom. De regering werd een beschermheer van de kunsten, restaureerde kerken en paleizen en bevorderde de studie van de Griekse geschiedenis en taal.

De heersers van het Byzantijnse Rijk werden bijzonder bedreven in de diplomatie en sloten vele verdragen met de buren om de vrede en de handel te beschermen. De Byzantijnse economie was de meest geavanceerde voor die tijd in Europa. Als westelijk eindpunt van de zijderoute verwelkomde Constantinopel kooplieden die zijde, specerijen en juwelen meebrachten uit Perzië, India en China.

De val van het Byzantijnse Rijk

Het Byzantijnse Rijk fungeerde als een buffer tussen Europa en Azië. Maar toen Europese kruisvaarders Constantinopel passeerden op weg naar de strijd tegen moslims in het Heilige Land, groeiden de spanningen tussen oosterse en westerse christenen. Kruisvaarders plunderden Constantinopel in 1204. Daarna vielen een aantal Byzantijnse gebieden onder de controle van de kruisvaarders of werden onafhankelijke staten. Het verzwakte Byzantijnse Rijk viel uiteindelijk in 1453 onder Ottomaans bewind.

Erfenis

  • Toen delen van West-Europa in chaos vervielen, hielp het Byzantijnse Rijk elementen van de Griekse en Romeinse cultuur te bewaren, waaronder veel klassieke manuscripten. Deze kwamen tijdens de Renaissance terug in Europa.
  • De Byzantijnse architectuur, zoals de Hagia Sophia, beïnvloedde later de bouw in Egypte, Arabië, Rusland en Roemenië.
  • De Byzantijnse schilderkunst beïnvloedde de Italiaanse renaissancekunstenaars.
  • De moderne Oosters-orthodoxe kerk, die in het Byzantijnse Rijk werd gesticht, is de op een na grootste christelijke kerk ter wereld geworden.