Een van mijn leraren op de medische faculteit zei steeds: ‘Een behandeling die geen bijwerkingen heeft, is al een goede.’ Dit leken wijze woorden die het onthouden waard waren. Maar vandaag denk ik dat hij misschien niet helemaal gelijk had: er is geen therapie die niet de potentie heeft om bijwerkingen te veroorzaken. Wat echt telt, zowel in het leven als in de geneeskunde, is een redelijk evenwicht tussen risico en voordeel.

Chiropractische behandeling is een uitstekend voorbeeld van het belang van dit evenwicht. Chiropractors vertrouwen sterk op het manipuleren van de wervelkolom van hun patiënten, en de voordelen zijn helemaal niet duidelijk. Beoefenaars houden meestal vol dat hun manipulaties effectief zijn bij een verbijsterend breed scala van aandoeningen. Op het internet is het bijvoorbeeld moeilijk een ziekte te vinden waarvan chiropractors niet beweren dat ze geneest. Uit de gepubliceerde gegevens blijkt echter dat deze beweringen over het algemeen niet meer zijn dan wishful thinking. Daarom kunnen zelfs relatief kleine bijwerkingen de risico/voordeel balans in het negatieve doen doorslaan.

Er is nu veel bewijs dat aantoont dat meer dan de helft van alle patiënten milde tot matige bijwerkingen ondervindt na een bezoek aan een chiropractor. Dit zijn meestal lokale en doorverwezen pijnen die meestal twee tot drie dagen aanhouden. Chiropractoren beweren vaak dat dit noodzakelijke stappen zijn op de weg naar genezing. Op een goede dag zouden we ze zelfs kunnen geloven.

Maar helaas is er meer, veel meer. Er zijn honderden gevallen gedocumenteerd waarin patiënten ernstige en vaak blijvende schade opliepen na chiropractische manipulaties. Het laatste geval dat de krantenkoppen haalde was dat van een 32-jarige vrouw uit Jakarta die overleed na te zijn behandeld door een Amerikaanse chiropractor. Wat gewoonlijk in deze tragische gevallen gebeurt, is dat bij manipulatie van de bovenste wervelkolom een slagader die de hersenen van bloed voorziet, overbelast raakt en eenvoudigweg breekt, wat leidt tot een beroerte die dodelijk kan zijn.

Chiropractors willen hier niets van horen, en ofwel beweren ze dat dit uiterst zeldzame gebeurtenissen zijn, of ontkennen ze elk verband met hun manipulaties. Helaas is het harde bewijs niet zo solide als men zou wensen. In de conventionele geneeskunde hebben we doeltreffende systemen om de bijwerkingen van alle ingrepen te controleren – in de alternatieve geneeskunde is dat niet het geval. Daarom is de ware frequentie van dergelijke tragedies voor iedereen een raadsel. Ongeveer 30 sterfgevallen na chiropractie zijn gedocumenteerd in de medische literatuur, maar zij zijn waarschijnlijk slechts het topje van een veel grotere ijsberg. We hebben bijvoorbeeld aangetoond dat in het Verenigd Koninkrijk de onderrapportage van dergelijke gevallen de 100 procent benadert.

Alle clinici, alternatief of conventioneel, moeten geïnformeerde toestemming van patiënten krijgen voordat ze met een therapie beginnen. Deze ethische verplichting houdt in dat chiropractors hun patiënten ten eerste moeten vertellen over het zeer beperkte bewijs dat spinale manipulaties effectief zijn, ten tweede over de mogelijkheid van het veroorzaken van ernstige schade, en ten derde over andere behandelingen die wellicht beter zijn. Maar wie zou zijn toestemming geven, dit alles wetende? De manier waarop veel chiropractors dit dilemma oplossen is eenvoudig: zij negeren de ethische verplichting door patiënten te behandelen zonder geïnformeerde toestemming. Er zijn aanwijzingen dat “slechts 23 procent zegt het ernstige risico altijd te bespreken”.

Hoe kan dat? Chiropractie is een gerespecteerd en gerenommeerd beroep, zou je denken. Het is waar dat chiropractoren in het Verenigd Koninkrijk al vele jaren bij wet zijn geregeld en hun eigen Royal College en General Chiropractic Council hebben. Maar in juli 2014 heeft de Professional Standards Authority een audit uitgevoerd van de GCC en geconcludeerd dat, hoewel de werking van de GCC van zijn processen geen risico’s voor de openbare veiligheid had gecreëerd, “de omvang van de tekortkomingen die we hebben gevonden … geeft aanleiding tot bezorgdheid over de mate waarin het publiek vertrouwen kan hebben in de werking van de GCC …”

Ik heb vaak gezegd dat de zelfs de beste regulering van onzin moet resulteren in onzin. Het vonnis van de PSA lijkt mijn mening te ondersteunen. Zolang er ernstige twijfels bestaan over de waarde en integriteit van chiropractie, moeten we denken aan een belangrijk fundament van de gezondheidszorg: het voorzorgsbeginsel. Het dwingt ons om, waar mogelijk, alleen die therapieën te gebruiken die aantoonbaar meer goed dan kwaad doen. Een kritische analyse van het bewijs toont aan dat chiropraxie niet tot deze categorie behoort.

Edzard Ernst is emeritus hoogleraar complementaire geneeskunde aan de universiteit van Exeter.