In de video van vandaag nemen we een kijkje bij de populaire compositie Ave Maria. Het is een van die werken die zijn ontstaan uit een oud gebed, en kent vele verschillende incarnaties. Verschillende componisten zetten de woorden om in verschillende klanken en melodieën.

Bewonderlijk de beroemdste uitvoering van Ave Maria is van Schubert, hoewel die van hem de oude tekst op een paar woorden na niet volgt. Er bestaan ook andere versies, met name van Liszt, Gounod en Bruckner – die we allemaal nader zullen bekijken en waarvan we voorbeelden zullen beluisteren.

Maar eerst gaan we het hebben over waar het Ave Maria vandaan komt, en we gaan zelfs luisteren naar een traditionele gregoriaanse gezangversie ervan.

Oorspronkelijke ave maria-tekst

“Ave Maria” is Latijn voor “Wees gegroet Maria”. Het wordt gebruikt in het rooms-katholicisme, het oosters-orthodoxe geloof, en vele andere christelijke en lutherse takken.

De westerse versie van het Weesgegroet zoals we die nu kennen stamt uit ongeveer het jaar 1050, en heeft een heel andere oorsprong dan de Griekse versie (die we ook nog zullen bekijken). Het evolueerde in de loop van honderden jaren.

Hier volgt de Latijnse en Engelse versie van het gebed:

Áve María, grátia pléna,

Dóminus técum.

Benedícta tū in muliéribus,

et benedíctus frúctus véntris túi, Iésus.

Sáncta María, Máter Déi,

óra pro nóbis peccatóribus,

nunc et in hóra mórtis nóstrae. Ámen.

In het Engels:

Wees gegroet Maria, vol van genade,

de Heer is met u;

gezegend zijt gij onder de vrouwen,

en gezegend is de vrucht van uw schoot, Jezus.

Heilige Maria, Moeder van God,

bidt voor ons zondaars,

nu en in het uur van onze dood. Amen.

De Heilige Rozenkrans

Dit is een zeer gebruikelijk gebed in de westerse christelijke tradities, en een groot deel van de reden waarom het de laatste duizend jaar honderden keren op muziek is gezet.

Eén gebruik van het Weesgegroet is door het 150 keer te zeggen zoals bij de rozenkrans – er zijn 150 kralen, en dus 150 herhalingen van het gebed. Het idee hiervan is om iemand in een diepe meditatieve toestand te brengen, een soort chanten.

Oosters Christelijk gebruik In de Griekse traditie

De Oosters-Orthodoxe en Oosters-Katholieke versie ziet er als volgt uit:

Goddelijke maagd, verheugt u, genadevolle Maria, de Heer met u. Geprezen zijt gij onder de vrouwen, en geprezen zijt de vrucht van uw schoot, omdat gij de Verlosser onzer zielen baart.

(De muziek die we vandaag beluisteren is gebaseerd op de westerse versie van het gebed, hoewel andere componisten de oosterse versie hebben gebruikt.)

Traditionele Latijnse Gregoriaanse gezangen

Laten we eens luisteren naar een traditionele Latijnse Gregoriaanse gezang van het Ave Maria. Gregoriaans is een middeleeuwse stijl van westerse muziek, en is geheel a capella (alleen zang, zonder begeleiding).

Op dat moment bestonden muzikale “regels” als maatsoorten en ritme nog niet echt, dus zijn Gregoriaans geschreven in wat wij modi noemen. Mede daarom klinken ze zo anders dan alles wat modern is (of zelfs maar iets uit de barokperiode van 1600).

Videocredit:

Engels: Ave Maria uit Gregoriaanse Vespers ter ere van de heilige Vincent Pallotti (Vesperae de Confessore non Pontifice) opgenomen door Schola Gregoriana van het Pallottijns Seminarie in Ołtarzew, Polen, onder leiding van pater Dariusz Smolarek

Bron: Schola Gregoriana

Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported

Franz Schuberts Ave Maria

Laten we beginnen met Franz Schuberts Ave Maria, verreweg de beroemdste versie. Dit werk komt eigenlijk uit een grotere verzameling van zeven stukken, op. 25, gebaseerd op het epische gedicht “De Vrouwe van het Meer”.

In deze zetting heet het lied Ellens Gesang III (Ellens derde lied), en is het het zesde in de reeks. Het werd gecomponeerd in 1825.

Het bijzondere van Schuberts Ave Maria is dat het met deze woorden begint, maar voor het overige geen enkele gelijkenis vertoont met het oorspronkelijke gebed (in tegenstelling tot de andere versies die we hieronder zullen bespreken).

Doordat dit werk zo vaak is opgenomen en uitgevoerd, is het ook vaak aangepast en veranderd – er zijn versies met andere teksten, bijvoorbeeld (waaronder de oorspronkelijke gebedstekst). Liszt bewerkte ook drie versies van Schuberts Ave Maria voor piano.

The Lady of the Lake

In de context van The Lady of the Lake hangt het personage Ellen rond in een goblinsgrot met haar verbannen vader. Intussen is er een veldslag aan de gang, en een ander personage, Roderick Dhu genaamd, hoort Ellen een gebed zingen tot de Maagd Maria (Ave Maria).

Het lied zelf heeft dus wel betrekking op het oorspronkelijke Latijnse gebed, maar de context ervan is heel anders. Men denkt vaak dat Schubert de melodie schreef om volledig overeen te stemmen met het gebed, maar dat zijn verschillende versies die niet door hem geschreven zijn. Anderen namen zijn melodie en maakten die passend bij de traditionele gebedswoorden.

Als we nu even luisteren naar de veranderde versie, zult u merken dat die vrijwel identiek is – maar de tekst is veranderd in het oorspronkelijke Latijnse gebed van Ave Maria. Schubert heeft deze versie niet geschreven, maar deze versie is zeer gangbaar – zozeer zelfs dat men denkt dat Schubert het zo bedoeld heeft.

Audio-credits:

Schuberts oorspronkelijke versie:

Uitgevoerd door Dorothea Fayne (vocaal) en Uwe Streibel (piano)

Licentie: Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Unported

Een gewijzigde versie van de Latijnse tekst:

Uitvoerder: Bradley Chapman

Licentie: Creative Commons Attribution 3.0

Ave Maria in de popcultuur

Schuberts Ave Maria is veelvuldig gebruikt in de media en de popcultuur, met name in de film Fantasia (die tonnen geweldige klassieke muziek bevat).

Het werd uitgevoerd op de begrafenis van John F. Kennedy’s begrafenis, en het is in tv-shows van Supernatural tot Community tot Bob’s Burgers.

Franz Liszt

De beroemde componist Franz Liszt was een diep religieus man, zozeer zelfs dat hij bijna priester werd (hij nam de orders aan maar voltooide nooit de opleiding). Het is dus geen verrassing dat hij verschillende versies van het Ave Maria heeft gemaakt.

De eerste versie werd geschreven in 1846 – dit was toen hij op het hoogtepunt van zijn Rockstar-dom in Europa was, uitgebreid toerde en optrad. Het is geschreven voor 6-stemmig gemengd koor (SSATTB), met orgel.

Wanneer we het over Liszt hebben, is dat meestal in de context van zijn pianomuziek, dus is het leuk om eens naar een paar van zijn koorwerken te kijken. U zult merken dat zijn versie een constante herhaling van de tekst bevat (het Ave Maria wordt een aantal keren gezegd voordat naar de volgende reeks woorden wordt overgegaan), en vol interessante harmonieën en texturen zit.

Audio-credits:

Ave Maria I, S. 20

1e versie (1846)

Uitvoerder: Papalin

Licentie: Creative Commons Naamsvermelding 3.0

Liszts Tweede Versie

Zijn tweede koorversie, uit 1852, is een half stapje lager geschreven, en voor een kleiner 4-stemmig koor (SSTB), met orgel. In deze periode begon Liszt zich steeds meer bezig te houden met het schrijven van religieuze en koormuziek. Hoewel deze opname eenvoudig en tamelijk conventioneel is, vind ik hem toch iets volwassener klinken dan de eerdere versie.

http://www.youtube.com/watch?v=yomvt_87nSI

Audio credits:

Ave Maria I, S. 20

2e versie (1852)

Uitvoerder: Papalin

Licentie: Creative Commons Naamsvermelding 3.0

Liszt en Schubert

Liszt had ook een voorliefde voor het transcriberen van werken van andere componisten naar de piano, iets wat hij deed met het Ave Maria van Schubert. Valentina Lisitsa heeft er een prachtige versie van op YouTube, als u die wilt horen.

Charles Gounod

Hoewel Liszts versies van het Ave Maria minder bekend zijn, is een andere zeer beroemde zetting van dit gebed van de hand van Charles Gounod. De reden hiervoor is dat hij Bachs beroemde Prelude in C-groot als begeleiding gebruikt, waar hij het Ave Maria overheen legt.

Gounods versie werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1853 en was getiteld, Meditation sur le Premier Prelude de Piano de S. Bach.

Bach’s oorspronkelijke prelude werd geschreven in de barokperiode (bijna 150 jaar voordat Gounod het bewerkte), en mensen waren waarschijnlijk bekend met de melodie in die tijd aangezien barokmuziek een comeback maakte.

De melodie werd oorspronkelijk bedacht door middel van improvisatie (d.w.z. Gounod verzon het ter plekke), maar werd later getranscribeerd voor een strijkinstrument (viool of cello) met pianobegeleiding.

Net als Schuberts Ave Maria bent u waarschijnlijk bekend met deze versie vanwege de popcultuur, bruiloften en/of begrafenissen. Het is sinds zijn ontstaan vele malen gearrangeerd, opnieuw gearrangeerd en uitgevoerd.

http://www.youtube.com/watch?v=OopipwYpYlo

Audio-credits:

Ave Maria

Uitvoerder: John Michel

Licentie: Creative Commons Naamsvermelding 3.0

Anton Bruckner

De laatste componist die we vandaag onder de loep nemen is Anton Bruckner, die drie verschillende zettingen van het Ave Maria heeft geschreven. Vandaag bekijken we de tweede zetting, WAB 6.

Het werd gecomponeerd in 1861 voor zeven onbegeleide stemmen (SAATTBB), en oorspronkelijk uitgevoerd in de Oude Dom in Linz, waar Bruckner organist was.

Dit motet grijpt terug op gregoriaanse gezangen doordat Bruckner modale akkoorden en lange frasen gebruikt. Desondanks heeft het nog steeds kwaliteiten uit de Romantiek – de harmonie is vrij modern, en je zult hier meer contrast vinden dan in een traditioneel Gregoriaans.

Audio-credits:

De tweede van zijn drie zettingen

Licentie: Publiek domein

Andere componisten

Vele andere componisten schreven zettingen op Ave Maria die gewoon minder bekend zijn. Goede voorbeelden zijn Dvorak, Verdi en Brahms.

Oost-Europese componisten hebben het gebed ook aangepakt, zoals Rachmaninov, Stravinsky en Vavilov.

In nog vroegere muzikale tijden, zoals de jaren 1500 (de Renaissance), kun je Ave Marias vinden van Josquin des Prez en Palestrina, ook al is de tekst vaak anders.

conclusie

Ik hoop dat je genoten hebt van de rondleiding van vandaag over Ave Maria. Ik vind het knap dat er zoveel incarnaties van dit populaire gebed zijn, vooral door zeer invloedrijke componisten.

Tot de volgende keer!

xo,

Allysia