De beruchte polaire vortex heeft de V.S. en Canada deze winter al verschillende keren in een diepvriessituatie gebracht. Gealarmeerde weervoorspellers tonen nu routinematig grote kaarten die de extreem lage gevoelstemperatuur tonen: -34 graden Fahrenheit in Minneapolis, -36 graden F in Chicago, -39 graden F in Fargo, N.D., alleen al afgelopen nacht. Maar als de luchttemperatuur, laten we zeggen, 15 graden F is, en een wind van 20 mijl per uur maakt de gevoelstemperatuur -2 graden F, zou de temperatuur van uw blootgestelde huid dan tot die temperatuur dalen?
Nee. Uw huidtemperatuur kan niet dalen onder de werkelijke luchttemperatuur. Het koudste dat je onbedekte gezicht zou kunnen krijgen is 15 graden F, of de wind nu kalm is of giert met 40 mph.
Dus wat is het nut van de gevoelstemperatuur dan? Moeten we ons er zorgen over maken? Is het misleidend?
De gevoelstemperatuur is een wiskundig afgeleid getal dat benadert hoe koud je huid aanvoelt – niet hoe koud je huid werkelijk is. Dankzij het bloed in uw huid en onderliggend weefsel straalt uw lichaam voortdurend warmte uit, waardoor een dunne grenslaag van warme lucht aan de oppervlakte van uw huid ontstaat die u helpt te isoleren tegen de kou. Als u stilstaat in lucht van 20 graden F en er is geen wind, dan is uw huid warmer dan 20 graden F. De wind voert echter een deel van die warmte weg, en hoe sneller de wind, hoe sneller het warmteverlies. Zodra de wind harder dan ongeveer 25 km/uur waait, voert hij de warmte sneller weg dan uw lichaam kan afgeven, zodat uw huid aan de volledige lage temperatuur wordt blootgesteld.
Uw zenuwuiteinden en hersenen ervaren de snelle daling van de huidtemperatuur echter als extreem. Wetenschappers weten niet zeker waarom dit gebeurt, maar ze denken dat het een signaal is om de bloedvaten in de huid en de ledematen af te sluiten, zodat er meer bloed naar de kern van het lichaam kan stromen, om je organen warm te houden en je in leven te houden – zelfs als je een vinger of teen verliest aan bevriezing in het proces. Gevoelstemperatuur is een kwestie van perceptie, en de gevoelstemperatuurindex is een poging om die perceptie te meten.
Verschillende gevoelstemperatuurindexen gebruiken verschillende formules, maar in alle zijn de belangrijkste factoren de luchttemperatuur en de windsnelheid, zegt Catherine O’Brien, een onderzoeksfysioloog aan het U.S. Army Research Institute of Environmental Medicine in Natick, Mass. De gevoelstemperatuurgrafiek van de National Weather Service gebruikt alleen deze twee grootheden en laat ze door een model lopen dat gebaseerd is op het weefsel in een prototypisch menselijk gezicht en op de snelheid waarmee het lichaam warmte verliest. De “RealFeel”-index van AccuWeather voegt effecten toe zoals bewolking en zonnehoek, maar omdat de formule octrooibescherming geniet, kunnen externe wetenschappers de wiskunde niet evalueren.
Als de gevoelstemperatuur niet de werkelijke temperatuur op je huid is, waarom zou je die dan melden? Dat is een terechte vraag. Sommige meteorologen zeggen dat het nuttiger zou zijn om “minuten tot bevriezing” te melden in plaats van de gevoelstemperatuur. Als kijkers weten hoe snel hun blootgestelde huid zal bevriezen, zijn ze misschien voorzichtiger. De gevoelstemperatuurgrafieken laten in het algemeen zien hoe lang het duurt voordat de huid bevriest bij lagere en lagere waarden. Bijvoorbeeld, een temperatuur van 0 graden F en een wind van 20 mph creëert een gevoelstemperatuur van -22 graden F en de huid kan bevriezen in 30 minuten. Als de wind tot 55 mph stijgt, daalt de gevoelstemperatuur tot -32 graden F, en kan de huid in 10 minuten bevriezen. Onthoud dat de enige reden waarom de huid sneller bevriest bij een lagere gevoelstemperatuur, is dat de lichaamswarmte sneller wordt afgevoerd. De huid bevriest pas als de temperatuur ver onder de 32 graden is, omdat de cellen zouten en andere verbindingen bevatten die het vriespunt verlagen tot onder dat van water. Exacte tijden variëren, afhankelijk van de bloedstroom, vetlagen en onderliggende weefsels van een individu.
Bent u nog steeds niet overtuigd dat gevoelstemperaturen niet echt zijn? Probeer een experiment: Zet twee thermometers buiten, een in de wind en een afgeschermd van de wind. Als u terugkomt, zullen ze hetzelfde aangeven. Of stel uzelf een eenvoudige vraag: Als u met uw auto 20 km/u rijdt en u leest de thermometer op het dashboard af, en dan versnelt u naar 60 km/u, daalt de temperatuur dan? Nee. Want de luchttemperatuur is niet veranderd. Er is geen gevoelstemperatuur voor uw auto – zelfs niet als u uw voertuig een menselijke naam hebt gegeven.
Het besef dat kou alles met waarneming te maken heeft, roept andere interessante opmerkingen op. Mensen met veel lichaamsvet kunnen het zelfs kouder hebben dan mensen zonder vet, ondanks het idee dat vet als isolatie dient. Meer vet onder de huid kan in feite voorkomen dat warmte, gegenereerd in onderliggende spieren, de huid bereikt, aldus O’Brien. Omdat de perceptie van koude voornamelijk afkomstig is van zenuwen in de huid, kunnen mensen met een hoog lichaamsvet het kouder aanvoelen als de luchttemperatuur daalt.
Vrouwen kunnen het vaak kouder hebben dan mannen omdat ze over het algemeen minder spiermassa hebben (minder gegenereerde warmte) en meer lichaamsvet (dat warmte naar de huid blokkeert), en omdat ze door hun over het algemeen kleinere omvang een grotere verhouding tussen oppervlakte en massa hebben, hebben ze de neiging om warmte sneller te verliezen. Ieder mens is natuurlijk anders.
Of gevoelstemperatuur nu wel of niet een bruikbaar getal is, de meteorologen op televisie en radio slaan er de spijker op z’n kop mee. Immers, het melden van gevoelstemperaturen van -36 en -39 klinkt dramatischer dan temperaturen van 0 en een schamele -2. “Het wordt nu een beetje belachelijk,” zegt O’Brien. “Soms is het moeilijk om de werkelijke luchttemperatuur te vinden.”