Het is ons een groot genoegen een reeks essays te publiceren van studenten die hebben meegedaan aan onze 2017 Essay Competition. Dit bekroonde essay is van Eva Kooijmans, die £500 won als mede-tweede runner-up in de competitie.

De vraag of democratie de beste regeringsvorm is, omvat zowel Filosofie als Politiek in zijn spanwijdte van onderzoek. De filosofie houdt zich bezig met de vraag welke regeringsvorm theoretisch te rechtvaardigen is, terwijl de politieke benadering nagaat of democratie in de praktijk levensvatbaar is. Hoewel er overlapping is tussen deze benaderingen, lijken beide onderzoeksgebieden tot een andere conclusie te komen. Onderzoek naar de vraag of democratie vanuit filosofisch oogpunt de beste regeringsvorm is, brengt aan het licht dat democratie theoretisch superieur is aan andere regeringsvormen omdat zij strookt met de menselijke waardigheid. In werkelijkheid is democratie echter iets problematischer, omdat het voor leiders moeilijk kan zijn om een hele bevolking tevreden te stellen, een doel dat bijvoorbeeld een totalitaire regering niet nastreeft. Over het geheel genomen is democratie de beste regeringsvorm, omdat zij moreel het best te rechtvaardigen is, hoewel democratische regeringen vandaag de dag voor verbetering vatbaar zijn.

In dit essay zal alleen worden ingegaan op de representatieve democratie (een vertegenwoordigend orgaan wordt door de burgerij gekozen) en niet op de directe democratie (de burgerij neemt rechtstreeks deel aan alle politieke aangelegenheden), omdat directe democratie nauwelijks relevant is voor de huidige samenleving, en daarom een minder belangrijke kwestie is om te bespreken.

In theorie is democratie een systeem dat de macht in handen van de burgers legt om een bestuur te verzekeren dat in het voordeel van het volk is. De burgers mogen kiezen wie over hen regeert, en vaak telt elke stem even zwaar. Dit geeft het volk zowel vrijheid als gelijkheid, wat hoog aangeschreven waarden zijn. Geen enkele andere regeringsvorm biedt beide waarden (een dictatuur (welwillend of niet) neemt de individuele vrijheid weg en oligarchische regeringsvormen miskennen gelijkheid), wat een van de redenen is waarom democratie de beste regeringsvorm is.

Representatieve democratie stelt ook vertrouwen in de mensheid, omdat zij ervan uitgaat dat wij weten wat het beste voor ons is. Dat wij het beste kunnen oordelen over ons eigenbelang en het “grotere goed” van de samenleving, werd betwist door de filosoof Plato, die pleitte voor filosoofkoningen om namens ons beslissingen te nemen. Plato geloofde dat het gewone volk niet rationeel genoeg is om de leiding te hebben over het kiezen van een regering. Maar, aangenomen dat we niet rationeel genoeg zijn, hoe kan ons stemgedrag dan schadelijk zijn voor de politiek, als we geloven dat de gekozen regering in ons eigen belang handelt? Er bestaat toch geen kloof tussen wat wij geloven dat in ons eigen belang is, en wat werkelijk in ons belang is, en waarom zou een regering ons belang beter kennen dan wij? Daarom zou het publiek de verantwoordelijkheid moeten dragen om een regering te kiezen, aangezien wij het recht hebben om te kiezen hoe het regerende orgaan eruit ziet, en het verdienen om deze beslissing voor onszelf te nemen.

Dan is er nog het utilitaristische argument voor democratie: zelfs als we niet in staat zijn om de meest voordelige regering te kiezen, moeten we deze beslissingen blijven nemen om van onze fouten te leren, zodat de samenleving als geheel vooruit kan gaan. Als we de fouten in ons stemgedrag kunnen blijven analyseren, kan de regering zich blijven verbeteren, wat zal leiden tot regeringen die steeds succesvoller worden (vooral omdat democratische regeringen om de paar jaar worden vervangen). Ook het individu kan vooruitgang boeken: de macht die wij hebben bij het kiezen van een regering moedigt ons aan kritisch na te denken over onze daden. Kritisch redeneren is van cruciaal belang voor de persoonlijke ontwikkeling, en over het algemeen kan het individu intelligenter worden en misschien meer voldoening vinden als het stemrecht wordt toegekend. Aangezien de samenleving uit individuen bestaat, zal individuele vooruitgang ook tot sociale vooruitgang leiden.

Een belangrijke kracht van de democratie als regeringsvorm is dat zij politieke dissidentie minder waarschijnlijk maakt. Een gekozen regering zal door een meerderheid aan de macht zijn gebracht, wat betekent dat een meerderheid tevreden moet zijn. Dit is met geen enkele andere regeringsvorm te vergelijken: de enige manier om de goedkeuring van de meerderheid te verzekeren is door het publiek te horen, en een regering te vormen op basis van de door het publiek geuite behoeften. Zelfs als een dictatuur in het belang van de meerderheid zou zijn, dan zou dat slechts een veronderstelling zijn, omdat verkiezingen de beste manier zijn om te peilen wat het publiek wil/nodig heeft. Anderzijds laat een democratische regering de behoeften van minderheden buiten beschouwing, waardoor zij het gevoel kunnen krijgen dat er geen rekening met hen wordt gehouden, hetgeen tot ontevredenheid kan leiden. Er is echter geen enkele regeringsvorm die alle mensen tevreden kan stellen, en alleen met democratie kan de tevredenheid van de meerderheid worden gewaarborgd.

Over het geheel genomen is het filosofische argument voor democratie een zeer sterk argument, dat suggereert dat democratie in theorie de beste regeringsvorm is.

In de praktijk is democratie niet zo rechtlijnig en vreedzaam als het filosofische ideaal van democratie zou doen vermoeden. Het vertrouwen dat in de mensheid wordt gesteld (zoals hierboven besproken) kan een averechts effect hebben op de samenleving, omdat mensen misschien niet voldoende politieke kennis en ervaring hebben om beslissingen te nemen die zowel henzelf als de samenleving als geheel ten goede komen. Tegen de tijd dat jongeren het kiesrecht krijgen (vaak op 18-jarige leeftijd), zullen velen van hen op school geen politieke vorming hebben gehad, en het wordt nog moeilijker om na het afstuderen een dergelijke vorming te krijgen. Hoe kan dan van ons worden verwacht dat wij weten welk stemgedrag in ons eigen belang is (ervan uitgaande dat wij weten wat in ons eigen belang is)? Dit probleem zou kunnen worden opgelost door op scholen en daarbuiten effectief politiek onderwijs te geven. Maar zelfs als we begrijpen welke partij/politicus in ons belang zal handelen, zijn we nog steeds vatbaar voor politici die een beroep doen op onze emoties. Extremistische nationalistische partijen, bijvoorbeeld, hebben de neiging om sterk vereenvoudigde oplossingen voor controversiële problemen aan te bieden, zonder duidelijke richtlijnen te geven over welke acties zij zullen ondernemen. Toch hebben dergelijke partijen de laatste jaren veel aanhang gekregen, zozeer zelfs dat veel Europese landen bij de verkiezingen van dit jaar dicht bij de verkiezing van nationalistische regeringen kwamen. Zelfs als we voldoende politieke vorming zouden hebben, zou ons stemgedrag nog steeds worden beïnvloed door de beloften van politici, maar over het algemeen is het nog steeds belangrijk om een goede politieke vorming te hebben om de democratie goed te laten functioneren.

Een ander probleem met democratie in de praktijk is dat een verkozen orgaan bijna nooit de beloften nakomt die het in zijn campagne heeft gedaan. De beloften waarmee ze verkozen worden, zijn natuurlijk bedoeld om steun te verwerven, en vaak zijn leiders niet zeker van wat haalbaar is voordat ze in functie treden. Maar het is toch niet eerlijk van het regerende orgaan om de beloften waarvoor zij zijn verkozen, niet na te komen? Dit is een steeds terugkerende tekortkoming in de democratische regeringsvorm, en een oplossing die vaak naar voren wordt geschoven is het houden van referenda, waarbij burgers stemmen over politieke kwesties. Enerzijds bieden referenda de burgers de mogelijkheid hun mening te geven buiten de regeringsverkiezingen om, en zouden zij ervoor zorgen dat de regering blijft handelen in overeenstemming met de wensen van het volk. In de praktijk bestendigt dit echter alleen maar het probleem dat mensen onvoldoende politieke kennis hebben om volledig aan de politiek deel te nemen. Zo was de Brexit-kwestie aantoonbaar te complex voor de Britse bevolking om de gevolgen ervan volledig te begrijpen, en toen het publiek werd gevraagd naar hun stemgedrag, gaven velen toe dat ze niet begrepen waar de EU voor stond, maar stemden ze toch voor vertrek. Of Brexit nu een succes of een mislukking wordt, het is pijnlijk om te beseffen dat het Britse publiek niet over de politieke kennis beschikte om een dergelijke kwestie aan te pakken. Is het niet voldoende om een bestuursorgaan te kiezen en erop te vertrouwen dat zij de beslissingen nemen die de meerderheid zou nemen als zij de deskundigheid had? Theoretisch zouden we er inderdaad op kunnen vertrouwen dat politici namens ons handelen op de manier die we van hen verwachtten toen we hen kozen, maar we kunnen er dan weer niet zeker van zijn dat ze consistent blijven in hun idealen en daden als ze eenmaal in functie zijn.

Het moet echter gezegd worden dat referenda zeer waardevol kunnen zijn als het gaat om beslissingen die politiek niet al te ingewikkeld zijn, maar toch de meerderheid van de bevolking zwaar treffen. Zo staat Nederland op het punt een referendum te houden over privacy op internet. Dit is een kwestie die niet al te moeilijk te begrijpen is, maar toch grote gevolgen zou hebben voor internetgebruikers. In dergelijke gevallen is wat de bevolking kiest in haar eigen belang, wat ons terugbrengt bij het filosofische argument voor democratie.

Over het geheel genomen is democratie in de praktijk problematischer dan democratie in theorie, maar nog steeds solide genoeg om democratie als de beste regeringsvorm te beschouwen.

De conclusie is dat democratie de beste regeringsvorm is, vooral vanwege haar sterke filosofische basis. Democratie stelt het juiste niveau van vertrouwen in de mensheid, geeft ons de autonomie om te kiezen wie ons regeert, en eerbiedigt onze rechten van vrijheid en gelijkheid. Het politieke argument voor democratie is ook het meest steekhoudende: hoewel de democratie vandaag de dag voor verbetering vatbaar is (bijvoorbeeld door politieke opvoeding) en nog veel gebreken vertoont, is zij functioneler dan dictatoriale regeringsvormen. Democratie is belangrijk voor het individuele, sociale en politieke welzijn, en is daarom de beste regeringsvorm.