De kracht van het uitschakelen van je zintuigen: How to Boost Your Creativity and Have a Clear Mind

Ik dacht altijd dat sensorische deprivatie een idiote martelmethode was waar geen zinnig mens aan mee zou doen, totdat ik onlangs informatie tegenkwam over drijvende tanks voor sensorische deprivatie.

Dit zijn watertanks groot genoeg voor één persoon, vaak opgezet in kuuroorden, waar je kunt betalen om urenlang in zout water te drijven, waarbij je bijna geen enkele zintuiglijke informatie ontvangt.

Zeker, het lijkt gek, maar er zijn eigenlijk een aantal verleidelijke voordelen, vooral wanneer het wordt gedaan voor korte perioden:

Kortdurende sessies van sensorische deprivatie worden beschreven als ontspannend en bevorderlijk voor meditatie; echter, langdurige of gedwongen sensorische deprivatie kan resulteren in extreme angst, hallucinaties, bizarre gedachten, en depressie.

En hoe graag ik nu ook zelf zo’n tank wil proberen, ik heb ook een aantal interessante manieren gevonden om dezelfde principes in een doorsnee dag te gebruiken.

Dus wat is sensorische deprivatie

Zintuiglijke deprivatie betekent dat je je zintuigen helemaal geen input geeft. Dus bij totale sensorische deprivatie (wat bijna onmogelijk lijkt), zou je niets kunnen waarnemen – geen geluiden, geen beelden, zelfs niet de aanraking van kleren op je huid.

Gedwongen sensorische deprivatie is gebruikt in martelsituaties, maar er is meer aan de hand. Het is gebruikt voor computerspelletjes, en is ook uitgebreid bestudeerd, vooral in de jaren ’50 en ’60. In die tijd begonnen floatcabines aan belangstelling te winnen. In 1954 werd de eerste floatmethode gecreëerd door John C. Lilly, een neuro-psychiater, als een manier om zintuiglijk-deficiënte controlegroepen te creëren voor zijn experimenten, maar hij ontdekte dat het floaten zelf een veel interessanter gebied was om te bestuderen.

Sindsdien is floaten uitgegroeid tot een populaire recreatieve activiteit dankzij de helderheid en ontspanning die het biedt.

Hoe zintuiglijke deprivatie floatcabines werken

John C. Lilly’s oorspronkelijke floatation experimenten betroffen mensen die ongemakkelijk strakke pakken en ademhalingsmaskers droegen terwijl ze volledig werden ondergedompeld. De tanks maakten ook veel lawaai, zodat volledige sensorische deprivatie niet mogelijk was.

Het moderne scenario klinkt veel comfortabeler, en gaat ongeveer als volgt:

Je kleedt je uit, doucht en stapt in een pod-achtige tank vol water en 850 pond Epsomzout. Het zout zorgt ervoor dat je blijft drijven en voorkomt het risico op verdrinking door het extreem moeilijk te maken om te rollen.

In de tank sluit je de deur (deze gaat niet op slot, dus je kunt er op elk moment weer uit) en ga je op je rug in het water liggen. Het zout maakt je zo drijfvermogen dat je je gewichtloos voelt. Je kunt je ogen open houden, maar het is zo donker dat je geen verschil merkt als je ze dicht hebt. Oh, en je draagt oordopjes, dus je kunt niet veel horen.

Je ligt hier, alleen en geïsoleerd van zintuiglijke input voor 60 minuten of meer.

Slate’s Seth Stevenson legde het als volgt uit:

Op een doordeweekse ochtend, beklom ik de trap naar La Casa, trok al mijn kleren uit, en, na het douchen, stapte ik in een groot bad in een afgesloten kamer. Ik schoof de verduisteringsdeur achter me dicht, zakte in het water en drukte op een knop die de lichten uitschakelde. Ik dreef in totale duisternis en stilte. De verzadiging van Epsomzout in het water maakte me onnatuurlijk drijfvermogen – mijn gezicht, buik en knieën vormden een archipel van eilanden temidden van de oceaan van het bad.

Wat sensorische deprivatie doet met je hersenen

We zijn allemaal verschillend, dus de resultaten zullen uiteraard variëren, maar er zijn enkele patronen in wat mensen ervaren van het zijn in de floatcabines.

Seth’s verslag van zijn eerste ervaring is fascinerend:

De eerste 15 minuten vroeg ik me af wat ik daar aan het doen was. Ik dacht aan mijn plannen voor die avond, verhalen waar ik aan werkte, of er nog eten in de koelkast in mijn appartement lag. Ik verveelde me. Ik voelde me dwaas. … Ik werd zelfs springerig. Ik had even de neiging om op te staan, met overal druipend water, en naar buiten te lopen.
Toen begon een transformatie. Als je ooit psychedelische paddestoelen hebt genomen (en wie heeft dat niet?), herinner je je misschien een bepaald gevoel dat ontstaat als de drugs inwerken. “Er gebeurt iets, er gebeurt iets,” zegt je lichaam tegen je hersenen, met een lichte drang. Ik kreeg zo’n gevoel tijdens het zweven. Mijn hersenen werden een beetje gek. Toen de storm voorbij was, bevond ik me in een nieuwe en onbekende gemoedstoestand.

De lange periode van nietsdoen laat je achter met alleen je geest, in wezen. Zodra je lichaam begint te wennen aan het gebrek aan zintuiglijke input, ontspannen de stress-centra van je hersenen en geven ze minder cortisol af – de belangrijkste chemische stof in de hersenen die verband houdt met stress. Graham Talley, die eigenaar is van een zintuiglijk-deprivatie tankcentrum in Portland, legde het als volgt uit:

Door je te ontdoen van alle zintuiglijke input kan het ‘constant-zorg-je-dat-je-niet-sterft’ deel van je hersenen even chillen, waardoor het creatieve, ontspannen deel van je hersenen naar buiten kan komen en kan spelen.
Zonder de constante druk van het analyseren van de wereld om je heen, verlaagt je lichaam zijn niveaus van cortisol, het belangrijkste chemische bestanddeel van stress. “Je hersenen geven ook verhoogde niveaus van dopamine en endorfine af, de neurotransmitters van geluk,” gaat Graham verder. “Als je niet tegen de zwaartekracht hoeft te vechten, kunnen je spieren, gewrichten en botten een welverdiende pauze nemen. Zonder de zwaartekracht die je naar beneden duwt, wordt je ruggengraat een centimeter langer, wordt chronische pijn verlicht en komen je spieren volledig tot rust.”

In de floatcabine gaan je hersenen van zeer bewuste alfa- en betagolven over in stevige theta-golven – het soort golven dat je normaal vlak voor het in slaap vallen en vlak na het ontwaken hebt. Normaal gesproken ervaren we deze theta-golven slechts een paar minuten, maar het hebben van langere theta-perioden helpt ons om beter te visualiseren, waardoor we vaak levendige mentale beelden krijgen.

We ervaren allemaal theta, maar de meeste mensen vallen in slaap bij het begin ervan. U bent waarschijnlijk bekend met het herkenningsteken van theta – levendige mentale beelden, zelfs als u wakker bent. De floatcabine biedt een betrouwbare manier om deze weldadige toestand te bereiken en te behouden, zonder de jarenlange oefening die gevorderde mediteerders gewoonlijk nodig hebben om theta naar believen te bereiken.

De voordelen van het ontnemen van je zintuigen

Floateren is ook gezien als een verbetering van een reeks van kwalen en emotionele toestanden, zoals:

• angst
• stress
• chronische pijn
• probleemoplossend vermogen

en zelfs technische bekwaamheid voor muzikanten.

Enkele onderzoekers voerden een experiment uit op musici om te zien hoe hun vaardigheden zouden worden beïnvloed door het drijven in deze tanks. Zij hadden interessante resultaten:

“een significant verschil tussen de behandelings- en vergelijkingsgroep op technisch vermogen, maar niet op enige andere dimensie,” schrijven de onderzoekers. Dankzij dit verbeterde vaardigheidsniveau hadden degenen die hadden gedobberd “significant hogere cijfers in de jazzimprovisatieklas dan de vergelijkingsgroep.”
…het verschil in hun vaardigheid was zeer waarschijnlijk het resultaat van de floatsessies.

Wikipedia somt nog enkele van de voordelen op:

In een float tank kan de theta staat enkele minuten duren zonder dat de proefpersoon het bewustzijn verliest. Sommigen gebruiken de verlengde theta-staat als een hulpmiddel voor verbeterde creativiteit en het oplossen van problemen. Spa’s bieden soms commerciële float tanks voor gebruik bij ontspanning. Flotatietherapie is academisch onderzocht in de Verenigde Staten en in Zweden en de gepubliceerde resultaten laten een vermindering van pijn en stress zien. De ontspannen toestand gaat ook gepaard met een verlaging van de bloeddruk en een maximale doorbloeding.

Hoe dit de creativiteit beïnvloedt

In termen van creativiteit specifiek, zijn hier twee van de gemeenschappelijke patronen die mensen over het algemeen merken van het gebruik van de floatcabines.

Creativiteit wordt onmiddellijk verhoogd

Toen tests werden gedaan naar de toename van creativiteit en technische vaardigheid, bleek dat hoe langer de periode na het in de tank zijn, hoe minder uitgesproken de effecten:

Vorig onderzoek dat verhoogde creativiteit bij universiteitsstudenten vond na floatsessies, mat hun capaciteiten onmiddellijk nadat ze de tank hadden verlaten en zich hadden afgedroogd.

Float H.Q. in Portland heeft zelfs een Artiesten Programma opgezet om artiesten gratis kennis te laten maken met floaten:

Een van de coolste voordelen van floaten is hoezeer het de creativiteit stimuleert en de inspiratie voedt. Na het floaten in volledige afzondering, zijn je zintuigen verhoogd… kleuren zijn levendiger, geuren aromatischer, en voedsel smaakt beter.

Hallucinaties komen vaak voor

Wanneer een deel van je hersenen geen input meer krijgt – bijvoorbeeld als een van je zintuigen wordt ontnomen – zullen andere delen van je hersenen dit oppakken. Veel floaters ervaren hallucinaties als hun hersenen reageren op het niet krijgen van zintuiglijke input. Dit maakt deel uit van de levendige mentale beelden die ik eerder noemde – je hersenen zijn ontspannen genoeg om sterke beelden te visualiseren die je normaal niet zou zien.

Interessant is dat hallucinaties vaker voorkwamen bij studiedeelnemers die ze verwachtten (of een soort gevaar). In één experiment hadden deelnemers die werden begroet door onderzoekers in witte labjassen, eerst een medisch onderzoek kregen, en een paniekknop te zien kregen om op te drukken als ze naar buiten wilden, meer kans om te hallucineren dan degenen die werden benaderd door casual geklede onderzoekers en tegen wie werd gezegd dat ze een raam moesten inslaan als ze naar buiten wilden.

Hoe je zintuigen te beroven

Ben je nieuwsgierig genoeg om het nu te proberen? Dat ben ik zeker. Maar als je er nog niet helemaal klaar voor bent, of je hebt niet het geluk dat er een tank in de buurt is, dan kun je thuis een paar milde vormen van sensorische deprivatie uitproberen. (Als je echt serieus bent, kun je voor een paar duizend dollar je eigen tank kopen, maar laten we klein beginnen, zullen we?

Verminder visuele input

Probeer eens in een donkere kamer te gaan liggen – misschien uw slaapkamer of woonkamer – met de gordijnen dicht. Als het makkelijker is, kunt u proberen een blinddoek of oogmasker te gebruiken in plaats van uw ogen te sluiten, maar probeer zoveel mogelijk licht en visuele prikkels buiten te sluiten. Probeer niet te bewegen en kijk hoe je andere zintuigen reageren op het gebrek aan zintuiglijke input. U zult waarschijnlijk geluiden opmerken die u normaal zou missen!

U zou dit ook ’s morgens als eerste kunnen proberen. Als je voor het eerst wakker wordt, in plaats van het grijpen van uw telefoon of springen in de douche, houd je ogen dicht en stil liggen. Kijk hoe sterk je andere zintuigen lijken (zoals gehoor of tast) in de afwezigheid van visuele input.

Doe het lawaai uit

Auditieve input, net als visuele stimulatie, is er een waarvan we ons niet realiseren hoe overheersend het is. Geluiden zijn overal. Tenzij je ver van het platteland woont, krijg je waarschijnlijk nooit een korte periode zonder lawaai. Als het geen muziek is of mensen die om je heen praten, hoor je waarschijnlijk je buren, auto’s op straat buiten of een hond die op straat blaft.

Stel je eens voor dat je al die input verwijdert – alleen de geluiden die je hoort – en wat een enorme impact dat kan hebben.

Probeer dit eens: pak een paar oordopjes en een koptelefoon, en ga op een comfortabele plek bij een raam zitten – let eens goed op wat je ziet. En wat je niet hoort. Zelfs als u niet alle geluid kunt blokkeren, zult u het verschil merken van het dempen van veel ervan.

In het bijzonder, wanneer u de hoofdtelefoon afzet, zult u waarschijnlijk de intensiteit en de verscheidenheid van geluiden opmerken die u hoort.

Sluit jezelf af

Het is niet gemakkelijk om je zintuigen af te sluiten als je in de buurt van andere mensen bent – we zijn nu eenmaal van nature een luidruchtig ras.

Het instellen van regelmatige afzonderingstijd kan je helpen om die felbegeerde alleen-jou-en-je-gedachten tijd te krijgen die je krijgt als je een uur lang opgesloten zit in een floatcabine. U kunt bijvoorbeeld regelmatig een bad nemen, met oordopjes en een oogmasker. Uw slaapkamer kan ook werken, of zelfs een geïsoleerde buitenruimte.

Wanneer en waar u maar even weg kunt van andere mensen om alleen te zijn met uw gedachten, probeer het eens.

Er zijn vast nog meer geweldige manieren om uw zintuigen op milde wijze te beroven en uw creativiteit te verhogen. Wat zijn je favorieten?

Image credits: Aegis Training, The Brain Bank, Strategy Lab, i-sopod, Espressione Arte