Bruxisme en Temporomandibulaire Aandoeningen

Temporomandibulair Gewricht

Bruxisme is het abnormaal op elkaar klemmen of knarsen van de tanden, hetzij tijdens het wakker zijn of tijdens de slaap. Bruxisme kan een rol spelen bij temporomandibulaire aandoeningen (TMD), hoewel het precieze verband onduidelijk is. Een aantal studies heeft een sterk verband aangetoond tussen bruxisme en TMD. Manfredini onderzocht 212 patiënten met de diagnose TMD en vond bruxisme bij 87,5% van de patiënten met myofasciale pijn met discusverplaatsing en bij 68,9% van de patiënten met mysofasciale pijn zonder discusverplaatsing. Een literatuuroverzicht van 46 artikelen toonde echter geen oorzakelijk verband aan tussen de twee. Het verband is complex en het kan zijn dat bruxisme leidt tot symptomen van TMD of dat de twee naast elkaar bestaan.

Wat veroorzaakt bruxisme?

Bruxisme kan optreden tijdens de slaap en als men wakker is. Er wordt verondersteld dat bruxisme bij wakker zijn verband houdt met psychosociale factoren zoals stress, angst en depressie. Gewoonten zoals nagelbijten, potloodkauwen, kaakbeugelen en tong- of wangbijten worden ook beschouwd als vormen van wakker bruxisme.

Slaapbruxisme werd ooit in verband gebracht met dezelfde psychosociale factoren, maar huidig onderzoek ondersteunt dit niet. Men denkt nu dat centrale factoren de meest waarschijnlijke oorzaak zijn van slaapbruxisme. Slaapbruxisme, ook bekend als parafunctie of parasomnie, zou te maken hebben met micro-arousals tijdens de slaapcyclus. Tijdens onze normale slaapcyclus hebben we reactiveringen van onze hersenen die ons in staat stellen ons meer bewust te worden van onze omgeving zonder dat we echt wakker worden. Deze reactiveringen staan bekend als micro-arousals en stellen ons lichaam in staat de temperatuur, de hartslag en de ademhaling aan te passen en ons te wekken als er een bedreiging wordt waargenomen. Deze opwekkingen doen zich meestal een- of tweemaal per minuut voor en duren slechts enkele seconden. Uit een onderzoek met EEG bleek dat slaapbriggers een significant hoger aantal slaapopwekkingen hadden dan niet-slaapbriggers. Deze extra opwellingen kwamen vaker voor tijdens de niet-REM slaap en de meeste episodes van bruxisme deden zich ook voor tijdens de niet-REM slaap. Uit het onderzoek bleek ook dat de hartslag tijdens een bruxisme-episode toenam. Aangenomen wordt dat de toename van de hartslag als gevolg van een overmatig aantal micro-arousals een verhoogde neurale activiteit veroorzaakt, die op haar beurt de motorische neuronen stimuleert, hetgeen resulteert in ritmische contractie van de kauwspieren en bruxisme. Interessant is dat bij ongeveer 60% van de niet-bruxers ook ritmische contractie van de kauwspieren optreedt, maar dan zonder contact met de tanden. Geschat wordt dat tot 20% van de bevolking bruxist en dat daarvan tot 20% symptomen van TMD heeft. De meeste episoden van bruxisme doen zich voor in rugligging en komen vaker voor bij mensen met slaapapneu, slaapstoornissen en bij slaapwandelaars. Bruxisme komt minder vaak voor naarmate men ouder wordt.

Symptomen van bruxisme

Veel patiënten zijn zich er niet van bewust dat ze klemmen of knarsen, vooral als ze slaapbruxisme hebben. De volgende symptomen kunnen wijzen op bruxisme.

– Klacht van de slaappartner over tandenknarsen.
– Wakker worden met opeengeklemde tanden.
– Wakker worden met gevoeligheid en beperking in de kauwspieren.
– Wakker worden met gevoelige tanden of gevoelig tandvlees.
– Inkepingen in de binnenkant van de wangen of de randen van de tong.
– Hypertrofie van de kauwspieren.
– Overmatige gebitsslijtage, met inbegrip van het loskomen of breken van de tanden.
– Klikken of vastzitten van het TMJ, TMJ-pijn, hoofdpijn.
– Snurken kan een indicator zijn van slaapbruxisme.

Beheersing van bruxisme

Beheersing van bruxisme dat verband houdt met symptomen van TMD vereist gewoonlijk een multifactoriële aanpak.

Fysiotherapie – De temporomandibulaire regio, de cervicale wervelkolom en de houding van de patiënt moeten nauwkeurig worden beoordeeld. (Voor meer informatie zie Temporomandibulaire aandoeningen.) Patiënten zullen niet altijd informatie geven over bruxisme, dus is het belangrijk de patiënt specifiek te vragen naar klemmen of knarsen. In een studie werd gekeken naar twee groepen patiënten met TMD. Aan de ene groep van 163 patiënten werd specifiek gevraagd naar bruxisme. De andere groep van 200 patiënten, werd niet specifiek gevraagd naar bruxisme (zelfrapportage). Slechts 20,5% van de zelfrapportage groep rapporteerde bruxisme, terwijl 65% van de andere groep bruxisme rapporteerde wanneer er specifiek naar gevraagd werd. “Het is van cruciaal belang om specifiek te vragen naar bruxisme. Patiënten zijn eerder geneigd bruxisme te melden als er specifiek naar gevraagd wordt. Het is belangrijk om dit op te nemen als onderdeel van een TMD-evaluatie.”

Patiëntenvoorlichting – Als het bruxisme van de patiënt zich overdag voordoet, dan is voorlichting en advies nodig om te helpen bij het veranderen van gewoonten zoals nagelbijten, potloodkauwen en kaakklemmen. Patiënten helpen om stressfactoren in hun dagelijks leven te identificeren en aan te pakken kan nuttig zijn. In sommige gevallen kunnen patiënten baat hebben bij ontspanningstherapie, ademhalingstraining en oefeningen. Doorverwijzing naar een psycholoog kan sommige patiënten helpen.

Slaaphygiëne – Voorlichting over een goede slaaphygiëne kan ook nuttig zijn. Patiënten moet worden geadviseerd grote maaltijden, alcohol en cafeïne binnen drie uur voor het slapengaan te vermijden en hun slaapomgeving te verbeteren door te zorgen voor weinig of geen licht, minimaal lawaai, geen huisdieren of kinderen in de slaapkamer tijdens het slapen en te proberen elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan.

Slaaponderzoek – Als een slaapstoornis zoals slaapapneu of andere slaapstoornissen worden vermoed, kan de patiënt baat hebben bij een verwijzing naar een slaapkliniek voor onderzoek.

Bemhalingsmoeilijkheden – Als de patiënt last heeft van ademhalingsstoornissen, waaronder allergieën, moet hij naar de dokter voor onderzoek en behandeling.

Occlusale spalken – Er zijn aanwijzingen voor het gebruik van occlusale spalken ’s nachts voor patiënten met slaapbruxisme. Het doel van deze spalken is om de tanden iets uit elkaar te houden, zelfs wanneer de patiënt klemt of knarst. Dit vermindert de druk op het temporomandibulaire gewricht (TMJ) en kan ook de schade aan de tanden op lange termijn verminderen. Onderzoek heeft ook een vermindering aangetoond van de activiteitsniveaus van de kauwspier en de temporalis en van de pijn na het gebruik van een occlusale spalk ’s nachts.

1. Fernandes G; Franco AL; Siquiera JT; Gonçalves DA; Camparis CM; Sleep bruxism increases the risk for painful temporomandibular disorder, depression and non-specific physical symptoms. J Oral Rehabil. Vol. 39, No 7, pg. 538-44, 2012.
2. 2.0 2.1 Manfredini D; Cantini E; Romagnoli M; Bosco M; Prevalence of bruxism in patients with different research diagnostic criteria for temporomandibular disorders (RMC/TMD) Cranio, Vol. 21, No. 4, pg. 279-285, 2003.
3. Trenouth MJ; The relationship between bruxism and temporomandibular joint dysfunction as shown by computer analysis of nocturnal tooth contact patterns, J Oral Rehabil, Vol. 6, No. 1, pg. 81-87, 1979.
4. Manfredini D; Winocur E; Guarda-Nardini L; Lobbezoo F; Self-reported bruxism and temporomandibular disorders: findings from two specialised centres. J Oral Rehabil, Vol. 39, No. 5, pg. 319-25, 2012.
5. Lobbezoo F; Ahlberg J; Manfredi D; Winocur E; Are bruxism and the bite causally related? J Oral Rehabil. Vol. 39, No 7, pg. 489-501, 2012.
6. 6.0 6.1 Selvaratnam P; Friedmann S; Gershman J; Zuluaga M; Management of temporomandibular and cervical components of headaches; Headache, Orofacial Pain and Bruxism, Chapt 19, pg 239, Churchill Livingston Elsevier, 2009.
7. Manfredi D; Lobbezoo F; Role of psychosocial factors in the etiology of bruxism. J Orofacial Pain, Vol. 23, No. 2, pg. 153-66, 2009.
8. Okeson J; Bell’s orofaciale pijn. De behandeling van orofaciale pijn. Quintessence Publishing Co. Inc. Chicago, 2005.
9. 9.0 9.1 Kato T; Thie NM; Huynh N; Miyawaki S; Lavigne GJ; Topical review: sleep bruxism and the role of peripheral sensory influences. J Orofacial Pain, Vol. 17, No. 3, pg. 191-213, 2003.
10. Huynh N; Kato T; Rompré PH; Okura K; Saber M; Lanfranchi PA; Montplaisir JY; Lavigne GJ; Sleep bruxism is associated to micro-arousals and an increase in cardiac sympathetic activity. J Sleep Res. Vol. 15, No. 3, pg. 339-46, 2006.
11. 11.0 11.1 Thie N; Kimos P; Lavigne G; Major P; Sleep structure, bruxism and headache; Headache, Orofacial Pain and Bruxism, Chapt 6, pg 56-61, Churchill Livingston Elsevier, 2009.
12. Macaluso GM; Guerra P; Di Giovanni G; Boselli M; Parrino L; Terzano MG; Sleep Bruxism is a Disorder Related to Periodic Arousals During Sleep, J Dental Research, Vol. 77, No. 4, pg. 565-573, 1998.
13. Chikhani L; Dichamp J; Bruxism, temporo-mandibular dyfunction and botulinum toxin, Science Direct, 2003.
14. Lavigne G; Morrison F; Khoury S et al; Sleep-related pain complaints: morning headaches and tooth grinding, Insom. Vol 7, pg. 4-11, 2006.
15. Senthil Kumar. Temporo Mandibular Joint Passive Accessory Mobilization Techniques. Available from: http://www.youtube.com/watch?v=91PyeVoJ9rg
16. Chandwani B; Ceneviz C; Mehta N; Scrivani S; Incidence of bruxism in TMD population, NY State Dent J., Vol. 77, No. 5, pg. 54-7, 2011.
17. Thorpy M; Slaaphygiëne, http://www.sleepfoundation.org/article/ask-the-expert/sleep-hygiene, 2003.
18. Capp NJ; Tooth surface loss: Occlusie en spalktherapie, British Dental Journal Vol. 186, pg. 217 – 222, 1999.
19. Amorim CF; Vasconcelos Paes FJ; de Faria Junior NS; de Oliveira LV; Politti F; Electromyographic analysis of masseter and anterior temporalis muscle in sleep bruxers after occlusal splint wearing. J Bodyw Mov Ther, Vol. 16, No. 2 pg. 199-203, 2012.
20. Conti PC; De Alencar EN; Da Mota Corrêa AS; Lauris JR; Porporatti AL; Costa YM; Gedragsveranderingen en occlusale spalken zijn effectief in de behandeling van masticatoire myofasciale pijn: een kortetermijnevaluatie. J Oral Rehabil, 2012.