Botulisme is een potentieel dodelijke ziekte bij zowel dieren als mensen, een neuroparalytische ziekte die wordt veroorzaakt door Clostridium botulinum toxine. C. botulinum komt op grote schaal voor in de bodem en de vegetatie, in de darminhoud van zoogdieren, vogels en vissen. Er zijn acht typen C. botulinum (A, B, C1, C2, D, E, F, G) bekend, die elk een immunologisch verschillende vorm van toxine ontwikkelen. Botuline-neurotoxinen zijn de krachtigste biologische toxinen die bekend zijn en in sommige landen zijn zij bestudeerd en ontwikkeld als biologisch wapen. De medische aspecten van het toxine werden ook ontwikkeld voor therapeutisch gebruik bij menselijke ziekten. De sporen van C. botulinum zijn betrekkelijk hittebestendig en in tegenstelling tot de sporen is botulinum toxine betrekkelijk hitteabiel. Botulinum toxinen worden geïnactiveerd door hun antitoxinen. Botulinum toxine veroorzaakt klinische verschijnselen wanneer het wordt ingeademd of ingenomen. Nadat het toxine is geabsorbeerd, komt het in de bloedbaan terecht en verplaatst het zich naar perifere cholinerge synapsen, voornamelijk de neuromusculaire junctie. Eenmaal op deze plaatsen wordt het botulinum toxine geïnternaliseerd en verhindert het enzymatisch het vrijkomen van acteylcholine, hetgeen tot verlamming leidt. Laboratoriumdiagnoses voor botulisme moeten het isoleren van C. botulinum en het aantonen van toxine bij de patiënt omvatten. Een snelle en gevoelige detectie van alle soorten botulinumtoxine is noodzakelijk. Gevallen van botulisme in Indonesië werden voornamelijk aangetroffen bij pluimvee en vele gevallen werden vermoed en bleven ongediagnosticeerd. Er werden gevallen van botulisme bij runderen in Oost-Java vermoed en serologische resultaten toonden positief aan voor C. botulinum type C. De preventie van botulisme met behulp van vaccin induceerde een sterke antilichaamrespons en kon 12 maanden beschermend blijven, terwijl de behandeling van botulisme bij dieren gewoonlijk ineffectief is.

Key words: Botulisme, Clostridium botulinum, toxine, diagnose, preventie