The Four Lads zongen in 1953 een liedje over een stad die van naam veranderde.

Take me back to Constantinople
Nee, je kunt niet terug naar Constantinopel
Nu is het Istanbul, niet Constantinopel
Waarom heeft Constantinopel de fabrieksnaam gekregen?
Dat gaat niemand iets aan behalve de Turken’

Constantinopel is niet de enige stad die van naam is veranderd. Ik ben opgegroeid met Bombay, Kanton, Leningrad, en Saigon (vooral Saigon), maar die namen worden niet veel meer gebruikt. Hier zijn de verhalen van een paar stadsnamen, nieuwe en oude.

1. Bombay is nu Mumbai

De grote stad in de deelstaat Maharashtra, India heette in de oudheid Kakamuchee en Galajunkja. In de Middeleeuwen werd ze Manbai genoemd. Er bestaat nog steeds onenigheid over hoe de naam Bombay is ontstaan. Enerzijds wordt Bombay gezien als een Engelse verbastering van Mumbai, dat een naam is die is afgeleid van de Hindoe-godin Mumbadevi. Anderzijds zou de naam afkomstig kunnen zijn van bom baim, een Portugese uitdrukking die “goede kleine baai” betekent, hoewel daar twijfel over bestaat vanwege de kwestie van de woordsoorten. De stad werd van 1535 tot 1661 door Portugal bestuurd. Varianten van de naam waren Mombayn, Bombay, Bombain, Bombaym, Monbaym, Mombaim, Mombaym, Bambaye, Bombaiim, Bombeye, en Boon Bay, die alle gedocumenteerde schrijfwijzen zijn. Toen de Britten in 1661 bezit namen van de stad, maakten zij een eind aan al deze onzin en besloten zij dat de naam Bombay zou worden. India werd in 1947 onafhankelijk van het Britse Rijk. Het idee van een nieuwe, zuiver Indiase naam won in de loop der jaren aan populariteit en werd een politieke campagne in de jaren ’80 en ’90. Toen de hindoe-nationalistische partij Shiv Sena in 1995 een meerderheid van de zetels in de deelstaatvergadering veroverde, werd de naam Mumbai, die in sommige lokale talen gangbaar was, officieel aangenomen. De naam is een terugkeer naar het verleden van India en een eerbetoon aan Mumbadevi, de godin die de beschermheilige van de stad is. Afbeelding door Flickr-gebruiker d ha rm e sh.

2. Canton is nu Guangzhou

De stad Guangzhou, China, werd gesticht onder de naam Panyu in 214 voor Christus. Vierhonderd jaar later werd het de hoofdstad van de prefectuur Guang en begon men de stad Guangzhou te noemen, wat letterlijk prefectuur Guang betekent. Portugal vestigde in de jaren 1500 een handelsmonopolie in de provincie Guangdong en de naam Cantão begon te worden gebruikt, wat later Canton werd. Niemand weet precies hoe de naam Cantão of Canton eigenlijk is ontstaan, maar men denkt dat het een Europese fonetische verkeerde uitspraak van Guangzhou of Guangdong is. De naam Guangzhou werd in 1918 officieel door de stad aangenomen. De stad heeft dus helemaal nooit officieel de naam Kanton gekregen! Desondanks gebruikten westerlingen Kanton op kaarten en reisschema’s, en in aardrijkskunde- en reisboeken tot ver in de 20e eeuw. Afbeelding door Flickr gebruiker Gijs Budel.

3. Saigon is nu Hᔔ Chà Minh Stad

De oorspronkelijke naam van het Kmer-dorp dat uiteindelijk Saigon werd, was Prey Nokor. De vroegste vermelding van de naam Sà i Gòn dateert van 1698, toen het dorp door de Vietnamezen aan Cambodja werd onttrokken. Men denkt dat de term Sà i Gòn een Vietnamese vertaling was van de Kmer-woorden Prei Kor, wat Kapokboomwoud of Stad van Kapokbomen betekent. Het gebied was eigenlijk een moeras, maar de ligging maakte het tot een strategische zeehaven. Het kleine vissersdorp groeide uit tot een moderne stad onder de Fransen, die het in 1859 overnamen en het Saigon noemden. Saigon werd de hoofdstad van Vietnam in 1949, en toen het land in 1954 werd opgedeeld, bleef Saigon de hoofdstad van Zuid-Vietnam. Rond die tijd fuseerde Saigon met Cholon aan de andere kant van de Saigon-rivier. Hoe het ook evolueerde, de naam Saigon was een symbool van kolonialisme, dus toen het noorden het zuiden in 1975 versloeg, verloor de stad haar status als hoofdstad. Het jaar daarop werd ze officieel hernoemd naar de overleden communistische leider Hᔔ Chà Minh. Afbeelding door Flickr-gebruiker Andrin Villa.

4. Sint-Petersburg is nu (weer) Sint-Petersburg)

De oorspronkelijke naam van het kleine Russische stadje dat Sint-Petersburg werd, is al lang verdwenen, maar het was slechts een piepklein dorpje voordat de tsaar arriveerde. Tsaar Peter de Grote, in zijn streven om Rusland moderner en dus Europeser te maken, gaf het in 1703 de naam Sint-Petersburg en verhuisde de regering en de koninklijke familie in 1710 naar de stad. Hij noemde de stad ter ere van St. Petrus de Evangelist, hoewel de meeste mensen wisten dat het een omweg was om de stad naar zichzelf te noemen. De “burg” was een knipoog naar zijn verwanten en bondgenoten in Duitsland. Onder Petrus’ bewind werd het een grote en moderne stad. In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en was Duitsland plotseling de vijand van Rusland. Sint-Petersburg werd Petrograd, wat in het Russisch nog steeds de Stad van Petrus betekende. Na de communistische revolutie leek zelfs de naam Petrograd niet meer Russisch genoeg. Na de dood van Vladimir Lenin in 1924 werd de stad omgedoopt tot Leningrad ter ere van de Sovjetleider. In 1991 hield Rusland zijn eerste presidentsverkiezingen na de ineenstorting van de Sovjetregering. Op dezelfde dag stemden de inwoners van Leningrad in een referendum om de naam van Leningrad terug te veranderen in zijn historische naam, Sint-Petersburg. Petersburg. Afbeelding door Flickr gebruiker Archie Dinzeo.

5. Constantinopel is nu Istanboel

De voormalige hoofdstad van Turkije is bekend geweest onder vele namen: Byzantium, Augusta Antonina, Nieuw Rome, Constantinopel, Kostantiniyye. Ä°stanbul, Stamboul, en Islambol, onder anderen. De stad werd gesticht in 667 v. Chr. en door de Grieken Byzantium genoemd, naar Byzas, de koning van Megara. De stad werd later opgenomen in het Romeinse Rijk, waar zij verschillende namen had. Keizer Constantijn maakte er zijn oostelijke hoofdstad van en het werd Constantinopel, de naam die meer dan duizend jaar in westerse oren bleef hangen, terwijl de lokale bevolking de stad onder verschillende namen noemde. Istanbul is een woord dat “de stad” betekent en dat de laatste paar honderd jaar in de volksmond werd gebruikt om de Turkse hoofdstad aan te duiden. Ambtenaren gebruikten de naam af en toe, maar in 1930 verordonneerde de postdienst dat alle adressen in de stad “Ä°stanbul” zouden heten. De i is gestippeld op de beginhoofdletter omdat de uitspraak verschilt van de puntloze i in het Turks, hoewel Istanbul in alle andere talen wordt aanvaard. Afbeelding door Flickr-gebruiker maistora.

Bonus: Truth or Consequences

In 1950 veranderde de stad Hot Springs, New Mexico zijn naam in Truth or Consequences naar de gelijknamige radioquizshow. De gastheer van de show beloofde uit te zenden vanuit de eerste stad die zichzelf naar het programma vernoemde. Zo begon een vijftigjarige traditie om de show één keer per jaar vanuit het stadje uit te zenden, eerst op de radio en later op de televisie. De naam bleef, hoewel de inwoners het nu “T of C” noemen. Lees meer verhalen over Amerikaanse steden die om de een of andere reden hun naam veranderden in de post 7 Towns That Changed Their Names (And 4 That Almost Did). Afbeelding door Flickr gebruiker Kristen Taylor.