Key Terms

  • osmotisch milieu: milieu met gecontroleerde netto verplaatsing van moleculen van een gebied met hoge concentratie oplosmiddel naar een gebied met lage concentratie oplosmiddel door een permeabel membraan.

Voor de meeste bacteriële cellen is de celwand van cruciaal belang voor de overleving van de cel, maar er zijn ook bacteriën die geen celwand hebben. Mycoplasma soorten zijn wijdverspreide voorbeelden en sommige kunnen intracellulaire ziekteverwekkers zijn die in hun gastheren groeien. Deze bacteriële levenswijze wordt parasitair of saprofytisch genoemd. Celwanden zijn hier onnodig omdat de cellen alleen leven in de gecontroleerde osmotische omgeving van andere cellen. Het is waarschijnlijk dat zij ooit in staat waren een celwand te vormen, maar toen hun levensstijl er een werd van bestaan binnen andere cellen, verloren zij het vermogen om wanden te vormen.

image
Figuur: L-vormige bacteriën: L-vormige bacteriën hebben geen celwandstructuur.

Consistent met deze zeer beperkte levensstijl binnen andere cellen, hebben deze microben ook zeer kleine genomen. Ze hebben geen behoefte aan de genen voor allerlei biosynthetische enzymen, aangezien ze de eindbestanddelen van deze routes kunnen stelen van de gastheer. Evenzo hebben zij geen behoefte aan genen die coderen voor een groot aantal verschillende routes voor verschillende koolstof-, stikstof- en energiebronnen, aangezien hun intracellulaire omgeving volledig voorspelbaar is. Door de afwezigheid van celwanden hebben Mycoplasma’s een bolvorm en worden zij snel gedood wanneer zij in een omgeving met zeer hoge of zeer lage zoutconcentraties worden geplaatst. Mycoplasma’s hebben echter ongewoon taaie membranen die beter bestand zijn tegen scheuren dan andere bacteriën omdat dit celmembraan te kampen heeft met de factoren van de gastheercel. De aanwezigheid van sterolen in het membraan draagt bij tot hun duurzaamheid doordat zij de krachten helpen vergroten die het membraan bijeenhouden. Andere bacteriesoorten muteren soms of reageren op extreme voedingsomstandigheden door cellen te vormen zonder wanden, de zogeheten L-vormen. Dit verschijnsel wordt waargenomen bij zowel grampositieve als gramnegatieve soorten. L-vormen hebben uiteenlopende vormen en zijn gevoelig voor osmotische schokken.