1898: Twee Britse onderzoekers ontdekken het element krypton. Het is echt, maar het zou tot fantastische fictie inspireren.

William Ramsay, een Schot, en zijn leerling Morris Travers, een Engelsman, waren op zoek naar gassen uit de familie van helium. Zij kookten een monster van vloeibaar gemaakte lucht tot zij het water, de zuurstof, de stikstof, het helium en het argon eruit hadden. Daarna plaatsten zij het residu in een Plücker-buis die op een inductiespoel was aangesloten. Het leverde een spectrum op met heldergele en groene lijnen.

Omdat ze de aanwezigheid ervan hadden vermoed, maar het moesten zoeken door al dat andere spul te verwijderen, gaven Ramsay en Travers het element met atoomnummer 36 de naam krypton, van het Griekse kryptos voor verborgen (denk aan cryptografie of encryptie).

Binnen enkele weken had het wetenschappelijk dynamische duo een duet van andere edelgassen ontdekt: neon en xenon. Ramsay was reeds verantwoordelijk voor de ontdekking van helium (met Lord Rayleigh) in 1894 en van argon in 1895, waardoor hij eigenaar werd van bijna een volledige kolom van het periodiek systeem. (De edelgassen werden vroeger de inerte gassen genoemd, maar men heeft ontdekt dat ze licht reactief zijn en verbindingen vormen zoals krypton difluoride en xenon tetroxide.)

Koning Edward VII maakte Ramsay in 1902 tot ridder-commandant in de Orde van Bath. Ramsay kreeg in 1904 de Nobelprijs voor scheikunde.

Krypton wordt tegenwoordig op verschillende manieren gebruikt: in flitsers voor hogesnelheidsfotografie, in fluorescentielampen in combinatie met argon, en om zogenaamde neonborden te maken die een groengeel licht hebben. (Neon gloeit zelf rood.) Tussen 1960 en 1983 werd de meter gedefinieerd als 1.650.763,73 golflengten in vacuüm van de oranjerode straling van de isotoop krypton 86.

Toen Jerry Siegel en Joe Shuster Superman creëerden in Action Comics nr. 1 (gepubliceerd in juni 1938), noemden zij de thuisplaneet van hun superheld naar het chemische element dat 40 jaar eerder was ontdekt. Hervertellingen van de oorsprong van Superman plaatsen zijn aankomst op Aarde rond de tijd van de Eerste Wereldoorlog, slechts 20 jaar na de ontdekking van krypton door Ramsay en Traver.

Siegel en Shuster zijn misschien geïnspireerd door de cryptische naam van het element, zijn afgrijselijke gloed of misschien alleen de klank, zoals George Eastman de voorkeur gaf aan de kracht van de letter K.

Hoe dan ook, Superman en zijn legioen fans hebben de fictieve planeet Krypton veel bekender gemaakt dan het echte element. Het fictieve mineraal kryptoniet, dat Superman’s kracht en vitaliteit bedreigt, heeft zelfs een real-life tegenhanger, bijna.

Mijnbouwonderzoekers in Jadar, Servië, hebben in 2007 wat natrium-lithium-boorsilicaathydroxide opgegraven en ontdekten dat dat is wat geschreven staat op een kistje gesteente dat kryptoniet bevat in de film Superman Returns. “Het nieuwe mineraal bevat geen fluor,” vertelde een mineraloog aan de BBC, “en is eerder wit dan groen, maar in alle andere opzichten komt de chemie overeen met die van het gesteente dat kryptoniet bevat.”

Maar de mijnwerkers noemden het jadariet, omdat het mineraal niet het element krypton bevat, en internationaal aanvaarde regels van de nomenclatuur verhinderden dus dat het kryptoniet werd genoemd.

Spoilsports.

Klinkt Jadar dan weer niet als de naam van een van Superman’s neven of zo op de planeet Krypton?